Radicale Republikeinen reageren furieus op nakende stemming over militaire steun aan Oekraïne

Zijn de Iraanse raketten richting Israël goed nieuws gebleken voor Kiev? Ze brengen in elk geval beweging in het debat over de gecombineerde militaire steun aan Israël en Oekraïne, dat twee maanden geleden vastliep op een muur van Republikeinse weerstand.

Mike Johnson, de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, hief die blokkade maandag op. Voor de Oekraïners een streepje licht in het donker. Voor Johnson zelf een vergroot risico op het lot van zijn voorganger Kevin McCarthy: afzetting door het radicaalste gedeelte van zijn eigen partij.

De Senaat keurde in februari een steunpakket goed ter waarde van 96 miljard dollar (88 miljard euro). Daarin zijn de hulpgelden voor Oekraïne (60 miljard), Israël (14 miljard) en Taiwan (5 miljard) aan elkaar gekoppeld, samen met nog een aantal maatregelen in het belang van de nationale veiligheid. Het pakket kreeg steun van de voltallige Democratische fractie, maar ook van 22 Republikeinse senatoren, onder wie voorzitter Mitch McConnell.

Maar Huis-voorzitter Johnson weigerde een stemming over het voorstel. Dat deed hij onder grote druk van de radicaal-rechtse partijflank. Zij luisteren naar Donald Trump, die elke dollar voor Oekraïne als weggegooid geld beschouwt, tot voor kort althans. Daarmee verdwenen de miljarden, die Kiev nodig heeft om de Russische opmars te kunnen stoppen, tot nader order naar de bodem van de kloof in de Amerikaanse buitenlandpolitiek.

Compromis

Persoonlijk liet Johnson een paar keer doorschemeren voorstander te zijn van steun aan Oekraïne. Nu stelt hij bij wijze van compromis voor om het steunpakket op te splitsen in vier afzonderlijke maatregelen die los van elkaar ter stemming worden voorgelegd. Een apart pakket voor Oekraïne dus (waarbij het grootste deel van het geld wordt bestemd voor het aanvullen van de Amerikaanse munitie), een pakket voor Israël en een voor Taiwan.

Het vierde pakket is een poging om de radicale Republikeinen te paaien met geld voor hun lievelingsplannetjes: verdere sancties tegen Iran en een Amerikaans verbod op TikTok (in verband met mogelijke Chinese spionage). Ook zou Johnson de steun aan Oekraïne willen omzetten van een gift in een langlopende lening. Hoe hij dit in detail voor zich ziet, is niet bekend, omdat hij de tekst van zijn plan niet openbaar heeft gemaakt.

In dit kader beloofde Johnson ook een aparte stemming over wetgeving om illegale immigratie te beperken en de grenzen strenger te kunnen beveiligen, zoals in het Trump-tijdperk.

De gedachte achter Johnsons aanpak is dat de onderdelen van het oorspronkelijke steunpakket met verschillende meerderheden kunnen worden veiliggesteld. Republikeinen die weigeren voor hulp aan Oekraïne te stemmen, kunnen zo wel de miljarden voor Israël goedkeuren. En de meerderheid voor het Oekraïne-pakket zou dan met hulp van de Democraten kunnen worden veiliggesteld.

Afzetting

Johnson waagt een gok, en de eerste tekenen zijn niet gunstig. De Republikeinse rechtsbuiten Marjorie Taylor Greene beschuldigt hem ervan Iraanse bommen op Israël te misbruiken om de steun aan Oekraïne door het Congres te willen ‘rammen’ en dreigt openlijk met zijn afzetting. Daarin krijgt ze steun van ten minste één collega, afgevaardigde Thomas Massie uit Kentucky.

“Ik ben niet van plan te vertrekken”, zei Johson dinsdagavond in een korte verklaring. Zijn standvastige houding heeft wellicht te maken met Trumps plotselinge mededogen met de Oekraïners. Toen Johnson afgelopen vrijdag een bezoek bracht aan diens golfresort Mar-a-Lago, ontving de presidentskandidaat hem onverwacht vriendelijk. Trump zei “ervan overtuigd te zijn” dat ze wat betreft het Oekraïne-vraagstuk “een gemeenschappelijke basis” konden vinden. Onduidelijk is waarom Trump van mening is veranderd en hoelang het duurt tot hij dat opnieuw doet.

Maar zolang Greene en Massie blijven dwarsliggen, kan Johnson zijn voorstel alleen ter stemming brengen met steun van de Democraten. De Republikeinse meerderheid in het Huis is zo dun dat die maar één tegenstem kan opvangen.

De Democratische fractieleider in het Huis, Hakeem Jeffries, laat in het midden of hij bereid is tot zo’n onalledaagse geste. In elk geval wil hij eerst de tekst van de steunpakketten lezen. Mocht er een meerderheid zijn voor een stemming, dan is pas een van de drie horden genomen. De pakketten moeten daarna worden gesteund door meerderheden in het Huis én de Senaat.

180 graden gedraaid

Onafhankelijk van de uitkomst laat Johnsons voorstel zien hoe groot de politieke bocht is die hij heeft gemaakt sinds hij een half jaar geleden Kevin McCarthy opvolgde als voorzitter. Als afgevaardigde uit de door en door Republikeinse staat Louisiana stemde hij altijd in lijn met de rechterflank: tegen steun aan Oekraïne, maar bijvoorbeeld ook tegen maatregelen om een shutdown van de overheid te voorkomen. Op beide dossiers is hij nu 180 graden gedraaid.

Volgens nieuwssite Politico belde Johnson voorafgaand aan de bekendmaking van zijn plan voor Oekraïne en Israël zelfs met president Joe Biden om uit te leggen dat hij voor het Senaatsvoorstel zeker geen meerderheid zou krijgen, maar wel voor het zijne. “Dit is de enige weg vooruit.”