Direct naar artikelinhoud

'Op set leerden de hebberige handen die ik geroutineerd wegsloeg mij waar het echt om draait: de macht grijpen'

Telkens weer die seksistische opmerkingen, die grijpgrage handen, voor Coco Schrijber fungeerden ze vooral als brandstof die haar ambitie deed ontvlammen.

Coco Schrijber zette seksuele intimidatie om naar brandstof voor haar ambitie
Beeld Sara Gironi Carnevale

Op mijn 27ste logeerde ik bij de ouders van Theo van Gogh. Ik sliep in een kamertje met veel plantjes. Midden in de nacht moest ik naar de wc. Ik had geen zin om Theo tegen te komen (ik had geen pyjama bij me) en pieste toen maar in de gieter.

's Ochtends wilde ik het gietertje legen in de badkamer (ik ben heel netjes opgevoed), maar toen bedacht ik dat ik zijn moeder tegen zou kunnen komen. Ik was een beetje bang voor haar.

'Wat voer jij uit met mijn gieter?', zou ze willen weten en wat moest ik dan zeggen?

'Ik ga mijn urine wegspoelen?'

Daar in die keurige Wassenaarse villa?

Zorgvuldig begoot ik haar plantjes, behalve de cactus.

Al was ik Theo 's nachts tegengekomen - pyjamaloos en superhot want 27 - dan zou hij alleen maar iets gemompeld hebben als 'vat maar geen kou Coco', want hij was altijd bezorgd om zijn crewleden.

Coco Schrijber is filmmaker en schrijver.
Zij won een Gouden Kalf voor haar film Bloody Mondays & Strawberry Pies met John Malkovich.

In 2015 verscheen haar debuutroman De luchtvegers (Querido).

Want dat was ik. Scriptgirl bij Loos, een film over sm, snuffmovies en andere gorigheid. Toch was Van Gogh een van de heel weinige regisseurs die mij nooit hebben lastiggevallen. Pieter Kramer (ik was regieassistent bij Theo en Thea en het Tenenkaasimperium) ook niet, want gay en Antoinette Beumer ook niet, want vrouw. Regisseur Annette Apon was ook een vrouw maar ook weer gay, dus theoretisch gezien liep ik gevaar, maar niks hoor, zij voelde geen enkele aandrang om in mijn aanwezigheid te masturberen. Of misschien vond ze me gewoon niet lekker genoeg.

In de jaren tachtig en negentig assisteerde ik bij twintig speelfilms waarvan in ieder geval vier regisseurs mij met rust lieten.

Een mooie score. Een realistische score.

Twintig speelfilms waarvan vier regisseurs mij met rust lieten

'Eigen stomme schuld'

Het misbruik dat iedere vrouw ervaart, begon bij mij al op mijn 6de. Ik huppelde naar school in mijn nieuwe gymbroek. Een man vroeg of ik hem wilde helpen een kist uit de kelder te sjouwen.

Blijkbaar zag hij me aarzelen.

'Ik geef je twee kwartjes', zei hij.

Een mooi bedrag waarvoor ik ogenblikkelijk mijn moeders waarschuwingen in de wind sloeg. Ik volgde hem de kelder in waar hij een (nep)pistool tegen mijn hoofd zette. Hij wurmde zijn hand in mijn nieuwe gymbroek en het knappen van het elastiek was het laatste dat ik hoorde.

Het knappen van het elastiek van mijn nieuwe gymbroek was het laatste dat ik hoorde

Toen ik weer buiten stond, zette ik het op een rennen. Niet naar huis, want instinctief wist ik dat mijn moeder zou zeggen: 'Het is je eigen stomme schuld', het Nederlandse equivalent van wat de door producent Harvey Weinstein verkrachte actrice Asia Argento zei: 'I am a fucking fool.'

Sinds die aanranding volgde een scala aan grijpgrage ooms, docenten, een voogd, een huisarts, ome Joep die op de badrand kwam zitten en blééf zitten tot echt alle schuim was weggeschuimd, automobilisten (moet je maar niet liften), de man van een vriendin (moet je maar geen vriendinnen hebben) en talloze mannen die me op straat, op feestjes, in winkels, treinen en parken, zowel 's nachts als overdag, in mijn borsten knepen (moet je maar geen borsten hebben).

Op een dag besloot ik filmmaker te worden. Ik had natuurlijk weleens verhalen gehoord over 'dat wereldje', over deze of gene producent die altijd over je heen kwam hangen, een cameraman die je naar huis bracht en net even te lang de automatische deurvergrendeling showde van zijn Saab 900, maar hoeveel erger kon het zijn dan het tot nu toe geweest was?

Het kon.

Sugardaddy

In café De Prins in Amsterdam waar ik barkeepte kwamen veel crewleden van commercials en speelfilms. Om voet aan de grond te krijgen in die voor mij ondoordringbare filmwereld - ik had geen filmacademie gedaan, was net van de Rietveld gestuurd - ging ik uit eten met een superoude man van 45 die production designer was. Al bij de oesters vroeg hij me of ik wist wat sugardaddy betekende. Ik smulde van de oesters, die ik me met mijn barkeeperssalarisje nooit zou kunnen veroorloven, en toen ik de laatste naar binnen had geslurpt, antwoordde ik beleefd dat ik dat wist. Ik wachtte het hoofdgerecht niet af.

Buiten dacht ik dat ik natuurlijk had kunnen weten dat je je nooit met commercialtypes moest inlaten. Een onbetrouwbaar cokesnuivend verlopen zootje, alhoewel ze erbij liepen als heel gewone, ja, haast aardige mensen. You could have fooled me.

Ik probeerde het in de meer sympathieke hoek van arthousefilms. De regisseur met een Gouden Kalf op zak zou vast wel tips voor me hebben. Na drie uur gezellig keuvelen, vond hij het logisch dat ik met hem naar bed zou gaan. Ik zuchtte eens diep, maar toen ik op mijn fiets wilde stappen, greep hij me heel stevig vast en perste zijn mond op de mijne. Ik gaf hem een knietje.

Na drie uur keuvelen, vond hij het logisch dat ik met hem naar bed zou gaan

'Ik wilde er graag bijhoren'

Na tientallen brieven waarin ik mijn niet-existente filmervaring wegblufte - het is het beste voor iedereen als jullie mij aannemen - kreeg ik een baantje als montageassistent bij een gerenommeerde editor. Aan het einde van de dag, niet elke dag natuurlijk, nam hij me in een dubbele nelson en probeerde zijn ouwe tong in mijn mond te steken. De stage werd snel beëindigd.

Maar eindelijk was ik dan toch, dankzij mijn inventiviteit, doorzettingsvermogen en zonder gratis sekswerkershandelingen te moeten verrichten, op een speelfilmset beland. En niemand zat aan me! Iedereen was superaardig! Ik werkte zestien uur per dag voor wel 50 gulden en dacht: dit wil ik de rest van mijn leven doen!

Helaas. Op het eindfeestje pussygrabde de producent me. Dat woord bestond officiëel nog niet, maar automatisch wist ik toch wat het was. Ik gaf hem, te midden van het feest, een enorme klap op zijn lelijke muil. Omdat die lul in die tijd de ene film na de andere produceerde, wist ik: I'll never work in this town again.

Lees verder onder de afbeelding.

'Ik wilde er graag bijhoren'
Beeld Sara Gironi Carnevale

Toch volgde er een tweede speelfilm en hier vroeg de First A.D., de baas van de set, me elke dag wanneer hij mij kon neuken, zes weken lang. Toen ik gierend van de lach mijn verbazing spuide bij het meisje van de kleding - hij is zo dik zo lelijk zo oud - zei ze dat zij het wel had gedaan.

Waarom, vroeg ik?

'Ik wilde er graag bijhoren.'

Ze keek er zo verdrietig bij.

Brandstof

Een derde film volgde met een bekende regisseur a.k.a de billenknijper. Mijn grote bek vond hij juist opwindend dus dat werkte niet, en hij was net iets te oud om hem te hoeken, dus degradeerde ik eigenhandig mijn regieassistentschap (ik was net aan het opklimmen in de hierarchie) voor dat van scriptgirl zodat ik niet bij hem thuis hoefde te komen. Jammer van mijn honorarium.

Een honorarium(pje) inclusief standaardopmerkingen:

Je bent best knap Coco, jammer van die grote borsten, ik val meer op klein. (verschillende mannen)

Jij hebt zoveel vriendjes Coco, heb je nog wel een strak pannetje? (een cameraman)

Ik wil je graag he-le-maal voor mezelf hebben. (meerdere onzekere regisseurs)

Jij hebt zoveel vriendjes Coco, heb je nog wel een strak pannetje?
Een cameraman

Heb je liever een bloedlul of een vleeslul? (een acteur die ik moest ophalen)

Duizendmaal deze zinnetjes, plus de hebberige handen die ik geroutineerd wegsloeg, ze fungeerden als extra brandstof die mijn ambitie liet ontvlammen. Op de set leerde ik alles over techniek en regie, maar ik leerde vooral waar het echt om draaide: de macht grijpen. En dat deed ik.

In al die tijd dat ik zelf aan de touwtjes trek, heb ik nog nooit de aandrang gevoeld me te vergrijpen aan de cameraman

Roofdierenbloed

Van montageassistent, via scriptgirl en regieassistent werd ik zelf First A.D. Een ware overwinning want er was toen nog maar één andere vrouwelijke First A.D.

Nog wat later werd ik regisseur. Ineens had ik ook een Gouden Kalf op de vensterbank. Kijk mij eens succesvol zijn, motherfuckers. Ik draaide shots boven de oceaan en in de Sahara, interviewde moordenaars en beroemde mensen, vloog de hele wereld rond. Ik had aanzien en money in the pocket. Als ik wilde kon ik nu elke dag oesters eten of mannen aanranden.

Maar het gekke is: in al die tijd dat ik regisseer en zelf aan de touwtjes trek, heb ik nog nooit de aandrang gevoeld me te vergrijpen aan de cameraman. Te masturberen met de boom van de geluidsman, terwijl we allemaal weten wat voor timide nerds dat zijn, daar kom ik echt wel mee weg. Ik heb nooit de camera-assistent gedwongen me te masseren op mijn hotelkamer. Want een beetje camera-assistent doet dat gewoon uit zichzelf.

Waarom heb ik nooit iemand in het nauw gedreven? Ben ik aseksueel, te netjes opgevoed? Ontbreekt het mij aan roofdierenbloed? Ben ik zo'n halfzachte make love, not war- bonobo?

Natuurlijk ben ik een roofdier, zoals Emma Thompson Harvey Weinstein betitelt. Natuurlijk heeft de evolutie mij bedeeld met genen om aan te vallen, te verdedigen en ervandoor te gaan met de buit. Heb ik meer roofdierenbloed dan de vrouwen die geen klappen uitdeelden? Ik denk het niet. Wat ik wel had, was een vader die me al op mijn 8ste waarschuwde. In de dierentuin bij de apenkooi plantte hij me op een bankje:

'Oppassen meis, jongens zijn beesten maar niet altijd lieve beesten.'

Ik hoorde de chimps krijsen en dacht aan mijn moeder: 'Het is je eigen schuld.'

Natuurlijk heeft de evolutie mij bedeeld met genen om aan te vallen, te verdedigen en ervandoor te gaan met de buit

Misbruik is de norm

Balancerend tussen deze twee uitersten struin ik door een wereld vol mansplaining, fysieke en psychische terreur, een verkrachting meer of minder in een hotelkamer, je eigen huis/bos (moet je maar niet alleen gaan fietsen Anne, en alle andere Annes).

Oneigenlijk gebruik door vreemden van jouw lichaam, vindt dat zijn oorsprong bij de mensapen, Frans de Waal? Kunt u daar uw licht op laten schijnen? Intuïtief weten dat het je eigen schuld is, al op je 6de, is dat aangeboren? Wat niet aangeboren is, is jezelf labelen als slachtoffer, dat weet ik wel. Een initiatief als #MeToo, hoe noodzakelijk ook, is aangeleerd, aangepraat, je eigen oplossing voor andermans probleem. Jezelf als slachtoffer presenteren suggereert dat seksueel misbruik bij uitzondering voorkomt, terwijl het juist de norm is. Dus ruk dat label af.

Het speelt net zo goed in de bancaire wereld, de journalistiek, in de woeste wereld van het openbaar vervoer

O, en die ene producent. Twintig jaar later ontmoette ik hem en bood hij zijn excuses aan - niet uit zichzelf maar omdat ik hem eraan herinnerde - voor de pussygrab-business. Hij is uitgerangeerd, wat niet betekent dat er geen anderen zijn plaats hebben ingenomen. Het is iets dat altijd aanwezig is, dat hoor ik ook van mijn studenten op de filmacademie. Maar denk niet dat het inherent is aan de cultuur van de filmsector of toneelwereld, omdat het daar misschien normaler is om een emotionele band aan te gaan met je collega's, of naakt op de werkvloer rond te lopen. Want het speelt net zo goed in de bancaire wereld, de journalistiek, in de woeste wereld van het openbaar vervoer. Merkwaardig, zegt die ene presentator als vrouwen hun ervaring vertellen na tig aantal jaren. Écht?, reageren sommige vrienden.

Don't be naive, zou Weinstein tegen ze zeggen.

Dus of je nou meer roofdierenbloed hebt of bonobovlees, vrouwen, te paard!

Val aan en verover de buit, dat succes waar je recht op hebt.


#MeToo in Nederland

De Vlaamse acteur Jappe Claes (64) vertrekt per direct bij Het Nationale Theater vanwege een reeks beschuldigingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik.

Uitgeverij Atlas Contact heeft een redacteur op non-actief gesteld in verband met sterke vermoedens van 'grensoverschrijdend seksueel gedrag in een professionele context'.

Na alle openbare verklaringen van seksueel misbruik en intimidatie onder #metoo vertelt nu ook een hoogleraar over de misstanden in de academische wereld. 'Die professor die na een feest niet meer naar huis kon en moest 'overnachten'.'

Doet seksuele intimidatie en misbruik zich alleen in de VS voor? Nee, vertelt een omroepster in een brief. Seksisme begint klein, stellen andere lezers. Ze noemen de berichtgeving rond Carola Schouten: 'Leg bij vrouwen niet steeds de nadruk op hun uiterlijk.'

Saskia Noort zweeg jaren over haar verkrachting. 'Ik zweeg omdat ik bang was voor ongeloof en het verdriet van anderen.'