Dat de afstand tussen Theresa May en de 27 andere Europese leiders steeds groter wordt, is ook aan kleine dingen te merken. De Britse premier mocht gisteravond nogmaals komen uitleggen hoe zij een Brexit-deal verkocht wil krijgen aan haar parlement. Er werd beleefd geluisterd, maar na een halfuurtje moest ze de zaal verlaten. Daarna gingen de 27 tijdens het diner Mays uitleg evalueren. Iets fundamenteel nieuws hadden ze niet gehoord.

Zeker is dat de 27 de stekker nog niet uit de onderhandelingen ­willen trekken. Maar een extra Brexit-top komt er pas als Europees hoofdonderhandelaar Michiel Barnier vindt dat er voldoende vooruitgang is. ‘We hebben nog tijd nodig, veel meer tijd’, klonk het gisteren. Er wordt steeds luider gesproken over een landing in ­december. Tegelijk neemt het geloof in een goede afloop af. ‘De mogelijkheid van een no deal neem ik zeer ernstig’, zei de Luxemburgse premier, Xavier Bettel. Daarom zijn de 27 steeds meer bezig met de voorbereiding daarvan. ‘In november tekenen we een akkoord of we schakelen een versnelling hoger in de voorbereiding van de no deal’, zei de Ierse premier, Leo Varadkar.

'Wat ze echt wil, is nog altijd een geheim’

De Europeanen hebben het dan ook helemaal gehad met de onberekenbare Britten. De Litouwse presidente, Dalia Grybauskaite, een krijger van vele Europese oorlogen, legde de vinger nogmaals op de wonde. ‘Als de andere kant ons nu eindelijk eens zou zeggen wat ze echt wil. Het is nog altijd een geheim.’

‘Het trauma van Mays voorganger, David Cameron, is nog altijd niet verwerkt’, zegt een diplomaat. Vlak voor het Brexit-referendum haalden de 27 alles uit de kast om aan de eisen van Londen tegemoet te komen. Cameron kon triomfantelijk huiswaarts. Hij beloofde dat de Britten zeker tegen de Brexit zouden stemmen. Niet dus.

De Europeanen vrezen opnieuw bedrogen uit te komen. May staat immers voor een nog grotere uitdaging. Zij moet niet het Britse volk, maar haar gepolariseerd ­Lagerhuis ervan overtuigen de deal die zij sluit in Brussel, goed te keuren. Bij de 27 groeit het besef dat ze dit niet kan garanderen en dat de scheidingsdeal mogelijk in de prullenmand verdwijnt.

Ierse grens

Die scheidingsdeal blijft spaak lopen op de Ierse grens. Europa wil een juridisch bindende regeling dat daar nooit meer controles komen. Het is een spijkerharde eis van Ierland – Dublin vreest voor nieuwe onlusten – en Europese leiders staan als een man achter Varadkar. Daarom hebben ze vorig jaar ‘een stok achter de deur’ gezet. Om er zeker van te zijn dat de grens ‘frictieloos’ blijft, moet Noord-Ierland in de Europese douane-unie blijven. Tenminste als er geen ­akkoord wordt bereikt over de toekomstige handelsrelatie tussen de EU en het VK. En dat is wel degelijk nog altijd het streefdoel.

May ging daar aanvankelijk mee akkoord, maar werd teruggefloten door de Noord-Ierse protestanten van de DUP die haar in het Lagerhuis aan een meerderheid helpen. Sindsdien is ook May vierkant tegen. Die wankelmoedigheid helpt het vertrouwen in de Britse premier niet vooruit.

Het enige wat de Europeanen de Britten nog gunnen, is iets meer tijd. Barnier legde het voorstel op tafel om de overgangsperiode na de Brexit met een jaar te verlengen. Nu is een transitieperiode voorzien die loopt tot eind 2020. In die 20 maanden is het VK weliswaar uit de EU, maar blijft het in de eengemaakte markt en de douane-unie en betaalt het daarvoor.

Dat extra jaar moet gezien worden als een gebaar van goede wil én van hoop dat er uiteindelijk een akkoord gesloten wordt over de toekomstige handelsrelatie, waardoor de Noord-Ierse stok niet bovengehaald moet worden. May lijkt dat voorstel te willen overwegen, maar ze weet ook dat het erg gevoelig ligt bij de harde Brexiteers in haar partij. Die willen niet langer aan de Europese leiband en dat zullen ze dan wel moeten doen.