De tv-reeks Knappe koppenzingt de lof van de Vlaamse wetenschap en innovatie. De makers kregen de opdracht van bovenaf opgelegd. Het programma zou er gekomen zijn in overleg met het kabinet van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), dat ook instond voor de financiering. Dat verneemt De Standaard van acht goedgeplaatste bronnen uit verschillende afdelingen binnen de VRT.

In juni vorig jaar was er voor het eerst sprake van het programma, stelt een bron binnen de VRT. “Toen zei de top: dat gaan we maken. De titel lag zelfs al vast.” De opdracht botste bij meerdere mensen binnen de omroep op verontwaardiging. Het is ongebruikelijk dat de top voorstellen aan de makers dicteert. Naar hun aanvoelen is het een programma op maat van het kabinet. “Het was door de directie met het kabinet afgesproken”, klinkt het.

In een intern document van vorige zomerwordt Knappe koppen gelinkt aan het technologiefestival FTI (Flanders Technology & Innovation), het prestigeproject van Jambon. Opvallend: toen de minister-president vorige maand het technologiefestival opende, gebruikte hij de frase “knappe koppen” in zijn communicatie. Het is ook een tussentitel in een nieuwsbericht op zijn site.

(Lees verder onder de foto)

Ook werd gevraagd het programma nog voor de verkiezingen uit te zenden, melden meerdere bronnen. Het leidde tot een rel, waarna de directie de gemoederen moest bedaren. De deadline van de verkiezingen kon niet meer worden gehaald.

Mistlaag

Uit twee interne documenten blijkt dat de VRT op Vlaams geld rekende. Volgens één document verwacht de omroep een subsidie van meer dan een half miljoen euro van FTI. Over die financiering hangt wel een laag mist. “Wij communiceren nooit over budgetten”, zegt VRT-woordvoerder Bob Vermeir.

“Op dit moment is er nog geen euro voor gereserveerd”, zegt Olivier Van Raemdonck, de woordvoerder van Jambon. Het kabinet stelt dat wel in het vooruitzicht. “In het kader van FTI bekijken we binnenkort of we rond een aantal programma’s kunnen samenwerken. En Knappe koppen is zeker interessant. Het kan goed zijn dat de VRT dat programma hoopt in te zetten binnen FTI, en dat een samenwerking mogelijk is. Maar daar zijn nog geen engagementen over.”

“Het kan goed zijn dat de VRT dat programma hoopt in te zetten binnen FTI, en dat een samenwerking mogelijk is. Maar daar zijn nog geen engagementen over”

Olivier Van Raemdonck

Woordvoerder Jan Jambon

De VRT beweert dat de naam en het concept intern zijn bedacht, en dat de omroep onafhankelijk de inhoud van het programma bepaalt. Ze stelt ook dat externe partijen geen invloed hebben op het zendschema. Ook Van Raemdonck ontkent dat het idee of de titel van het kabinet komt, dat het iets te zeggen heeft over de inhoud, en dat het zou hebben gevraagd de reeks voor de verkiezingen uit te zenden.

Potjes met geld

Veel medewerkers van de VRT koppelen de kwestie aan de financiële problemen daar. De Vlaamse regering knipte stevig in de middelen. “Tegelijk zetten kabinetten potjes geld klaar voor programma’s die passen in hun ideologische kraam, of die aansluiten bij een speerpunt van een minister”, zegt een bron binnen de VRT.

De top zou dat intern omschrijven als “het geld halen waar het zit”, en daaraan toevoegen dat de VRT het initiatief neemt en de regie in handen houdt. Maar intern vrezen sommigen dat de VRT almaar meer aan het handje van de regering loopt. “We zitten op een hellend vlak, en beseffen niet hoe we aan het afglijden zijn”, klinkt het. Zelfs al wordt zo’n programma verder volgens de regels van de kunst gemaakt, “het is een probleem als je zelf niet meer kan beslissen wat je maakt of niet. Als dat in overleg met kabinetten verloopt, wat is dan de volgende stap?”

“Het is een probleem als je zelf niet meer kan beslissen wat je maakt of niet”

VRT-medewerker

Op zich is een vorm van ‘institutionele financiering’ van tv-programma’s door de overheid van alle tijden. Dat is niet noodzakelijk problematisch, erkennen ook critici binnen de omroep. Maar de brute manier waarop Knappe koppen van bovenaf als een kant-en-klare opdracht werd gedicteerd, viel op. Voor verschillende mensen voelde het aan als een grens die werd overschreden. “Je zou kunnen zeggen dat het volgens de letter mag”, zegt een bron binnen de omroep. “Maar je vóélt dat dit allemaal niet correct is.”

Knappe koppen is niet het enige programma waar Vlaanderen geld voor vrijmaakt. Met de steun van het kabinet van Vlaams minister van Onderwijs en Sport Ben Weyts (N-VA) komt er De juiste richting, over onderwijs, en een programma over sport in Vlaanderen. De VRT krijgt er 650.000 euro voor. De minister beschrijft het als een kans om de beeldvorming rond tso- en bso-onderwijs te verbeteren, en jongeren aan het sporten te krijgen. “Als sterke beeldmedia daarbij kunnen helpen, laten we die kans niet liggen”, zegt Weyts. Ook komt er een programma dat aansluit bij het beleid van Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD), over fietsen. Daarvoor krijgt de VRT 246.450 euro.

(Lees verder onder de foto)

Vorig jaar kreeg de VRT ook 2 miljoen euro van Vlaams minister Bart Somers (Open VLD), om programma’s te maken over digitale vaardigheden. De omroep noemde dat “broodnodige extra middelen”. Onder meer Het digitale dilemma, de docu van Tim Verheyden, kwam daaruit voort. En er was ook Het verhaal van Vlaanderen, gemaakt door een extern productiehuis en uitgezonden door VRT. De historische docu kreeg de kritiek ideologisch gekleurd te zijn. De Vlaamse regering stak er 2,4 miljoen euro in.

(Lees verder onder de foto)

Applaus op de kabinetten

Volgens onze informatie speelt Karen Donders een belangrijke rol in die deals. Als directeur publieke opdracht is het haar job om contacten te onderhouden met de politiek. Samen met directeur content Ricus Jansegers wordt ze tot de intimi van CEO Frederic Delaplace gerekend.

“Ze trekken naar kabinetten met de vraag: ‘Wat willen jullie, dit willen wij’”, klinkt het binnen de omroep. Volgens verschillende insiders probeert de VRT-top zo op een goed blaadje te komen bij bepaalde kabinetten. “Zo krijgen ze er applaus.”