Moet Baudet vrezen voor links-extremisme in Nederland?

1. Wie bedreigde Thierry Baudet tijdens de antiracismedemonstratie in Amsterdam?

Tijdens een grote demonstratie tegen racisme, georganiseerd door het Comité 21 Maart, houdt een verslaggever van online tv-platform UP! Network NL zaterdag even halt bij een groep veelal in zwart geklede betogers. Een paar van hen, onder wie een vrouw, houden een spandoek vast met daarop de tekst: ‘refugees welcome’.

‘FvD, nee-nee-nee, racisme, nee-nee-nee’, klinkt het. Dan zet de vrouw een leus in met leider Thierry Baudet van het Forum voor Democratie als hoofdpersoon: ‘Als je Thierry dood wilt schieten, zeg dan paf.’ 

‘Wat zeg je nou?’, vraagt de verslaggever. Daarop herhaalt ze, onverstoorbaar: ‘ Als je Thierry dood wilt schieten, zeg dan paf.’ Politici van links tot rechts veroordeelden die woorden scherp, PVV-leider Wilders noemt het belachelijk dat hij voor zijn minder-Marokkanenuitspraak terechtstaat als iemand zoiets over zijn politieke collega mag roepen.

Dat mag dan ook niet. Op maandagmiddag maakt de Amsterdamse politie bekend dat de vrouw is opgepakt. Ze blijkt 21 jaar te zijn en komt uit Nijmegen. Volgens de politie wordt ze verdacht van bedreiging en opruiing. Hoe de politie haar op het spoor is gekomen, wil de woordvoerder niet zeggen. 

Of ze gelieerd is aan de groepering Antifascistische Aktie (AFA), waarmee ze in de demonstratie lijkt mee te lopen, wil de politie evenmin kwijt. AFA, ‘Fighting racism and fascism since 1992’, reageert niet op verzoeken om commentaar.

2. Waarom heeft niemand de vrouw zaterdag al opgemerkt?

Volgens het Comité 21 Maart liepen tienduizend mensen mee in de demonstratie, al lijkt de helft waarschijnlijker. Aan de jaarlijkse demonstratie neemt AFA meestal deel, net als linkse politici, vrouwengroeperingen, vakbonden en organisaties voor mensen met een migratieachtergrond.

Het comité heeft een eigen ordedienst die let op wangedrag. Ook agenten vergezellen de mars, maar zij kunnen volgens de politie ‘niet elk individu in de gaten houden.’ Behalve de vrouw zijn nog vier demonstranten opgepakt, een van hen vanwege een eerdere mishandeling. 

‘De emoties waren groot. Door de verkiezingen, de aanslag op de moskeeën in Nieuw-Zeeland en de aanslag op de tram in Utrecht’, zegt Abdou Menebhi van het Comité ter verklaring van de volgens hem veel hogere opkomst dan was verwacht. AFA mag van hem volgend jaar meelopen, ‘maar wel onder voorwaarden. Ze moeten onze richtlijnen respecteren.’ 

Betekent dit dat ze hun gezichten niet meer mogen bedekken? Menebhi aarzelt: ‘We willen geen politie spelen.’

Het verkiezingssucces van Baudet en zijn partij heeft behalve groot enthousiasme bij zijn aanhang, geleid tot woede, walging en grote verontrusting bij tegenstanders. Zo zette de Universiteit Utrecht vorige week een docent op non-actief, omdat hij op Facebook de tekst ‘Volkert, waar ben je?’, onder een bericht over FvD had geplaatst. 

Vervolgd wordt de man waarschijnlijk niet: de tekst is volgens het OM weliswaar ‘smakeloos’, maar waarschijnlijk niet strafbaar. Maar de toon is gezet. Op sociale media houden FvD-aanhangers op hun beurt bij welke leraren en docenten zich op hun scholen negatief uitlaten over hun partij en leider Baudet. 

3. Zwelt extreemlinks op door de opkomst van FvD?

In zijn meest recente Dreigingsbeeld Terrorisme gaat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in op zowel het rechtse als het linkse extremisme in Nederland. ‘Links-extremistische en extreemlinkse organisaties die strijden tegen (vermeend) racisme en fascisme roeren zich actiever’, schrijft de NCTV vorige maand. ‘Waar zij enkele jaren geleden er nog voor kozen om demonstraties van extreemrechtse groepen vooral te negeren, organiseren zij sinds anderhalf jaar een tegendemonstratie bij iedere extreemrechtse demonstratie van enige omvang. Dat leidt tot een verharding in de confrontaties.’

Heftige confrontaties tussen links en rechts zijn er altijd al geweest. Het verschil is dat extreemrechts de laatste jaren feller van zich afbijt en ‘door toegenomen zelfvertrouwen’ de confrontatie vaker met extreemlinks aangaat, aldus de NCTV. Omdat extreemlinks nog geen heldere strategie heeft ‘om de nieuwe verschijningsvormen van het rechts-extremisme van repliek te dienen’, is het volgens de analyse voorstelbaar dat links-extremisten ‘de komende tijd vaker van zich zullen laten horen tegen het nieuwe elan van rechts-extremisten.’ Waartoe dit leidt, is nog ongewis.

Politici lijken vaker het doelwit van extreemlinks geweld dan van extreemrechts. Pim Fortuyn kreeg in maart 2002 een taart in zijn gezicht gedrukt bij de presentatie van zijn boek De puinhopen van acht jaar paars. De twee vrouwen en man die zich de Biologische Bakkers Brigade noemden, kwamen er met een geldboete van 500 euro vanaf. Twee maanden later werd Fortuyn vermoord voor milieuactivist Volkert van der G.

PVV-leider Geert Wilders weet niet beter dan dat hij wordt bedreigd, zeker niet alleen uit extreemlinkse hoek. Zo zit nog altijd een Pakistaan vast die naar Nederland was gekomen om zich te wreken op Wilders, vanwege diens cartoonwedstrijd over de profeet Mohammed. Twee weken geleden werd bij een verkiezingsevenement van Wilders in Heerlen een man opgepakt met een bijl en twee messen bij zich. Wilders zei van de NCTV te hebben gehoord dat het om een verwarde man ging die hem iets wilde aandoen.

Ook Baudet kreeg al eens te maken met een besmeuring door een actiegroep, een home visit in actievoerderstermen. In september 2017 werd zijn voordeur beklad met een anarchistenteken en een vrouwensymbool. Door de brievenbus kreeg hij een mengsel van kots en poep gedeponeerd. De actiegroep Radicaal Anarchistisch Feministisch Front eiste de daad op en verwees ter verklaring onder meer naar zijn uitspraken over vrouwen.

4. Hoe machtig is extreemlinks nu echt?

De invloed van extreemlinks lijkt marginaal, concluderen de onderzoekers van Bureau Beke vorig jaar in hun rapport Links-extremisme in beeld, in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie en Veiligheid. 

Tussen 2015 en oktober 2017 kwamen bij de politie 182 mensen in het vizier die werden of worden geassocieerd met een links-extremistische groepering, aldus de onderzoekers. Van hen is 56 procent tussen de 25 en 40 jaar oud. Dertig tot veertig van hen zijn als aandachtspersoon benoemd: de politie houdt hen nauwlettend in de gaten.

Volgens de onderzoekers kunnen 27 groeperingen als links-extremistisch worden aangemerkt. Deze manifesteren zich vooral op twee thema’s. ‘Antifascisme en mensenrechten’, de paraplu waaronder bijvoorbeeld asiel- en vreemdelingenbeleid, de positie van de islam en vrijheid vallen, is het eerste. ‘Milieu en dier’ is het andere.

Het links-extremisme is daarmee ‘relatief van aard’, schrijven de onderzoekers, en hangt net als de rechtse tegenhanger samen met maatschappelijke ontwikkelingen: het asielbeleid bijvoorbeeld, of de bejegening van moslims. Maar geweldloos zijn de acties van extreemlinks lang niet altijd, stellen de onderzoekers.

‘De aantallen zijn echt niet groot’, zegt een voormalig medewerker van de AIVD die onderzoek deed naar extreem-links in Nederland en alleen anoniem wil praten. ‘Bij de AIVD hadden we de links-radicale groepen goed in beeld. De grote vraag is: hoe denken de eenlingen? Die zijn veel moeilijker te monitoren.’

_{Verbetering: In een eerdere versie van dit artikel stond de zin: ‘Pim Fortuyn kreeg in maart 2002 een stront- en braaktaart in zijn gezicht gedrukt bij de presentatie van zijn boek De puinhopen van acht jaar paars.’ Het OM heeft altijd volgehouden dat de taart die ingrediënten bevatte, maar duidelijkheid daarover is er nooit gekomen. De makers laten na lezing van het artikel weten dat er louter ‘normale ingrediënten’ in de taart zaten.}