Waarom haan die 140 decibel produceert toch niet doof wordt

Hanen kraaien om hun territorium af te bakenen. De evolutie heeft ervoor gezorgd dat ze hard kraaien: hoe feller ze zich kunnen laten horen, hoe groter hun territorium, hoe meer kippen ter beschikking en hoe meer ze zich kunnen voortplanten.

Hanen produceren 100 decibel, zo blijkt uit metingen, evenveel als het gedreun van een kettingzaag. Gekraai recht in het oor klinkt nog luider: ruim 140 decibel, genoeg om het gehoor te beschadigen. Meer dan 130 decibel veroorzaakt zelfs blijvende schade in minder dan een seconde. Maar waarom worden hanen dan niet potdoof?

Oor afsluiten

“We zijn ervan geschrokken dat dat nooit is onderzocht”, zegt bioloog Raf Claes (Universiteit Antwerpen), die het gehoor van vogels bestudeert. “We vermoedden al dat hanen hun oren op de een of andere manier beschermen. Inderdaad, wanneer hanen hun bek opendoen, trekt een spier samen. Die wordt dikker, waardoor ze tegen een structuurtje duwt in de schedel, dat het oor afsluit. Dat gebeurt alleen wanneer ze gaan kraaien, niet als ze voedsel pikken.”

Claes en zijn collega-onderzoekers bestudeerden zowel het gehoor van hanen als van hennen. Ze bonden microfoons vast aan drie hanenkoppen, en bevestigden die aan de ooropening, om de geluidsniveaus te meten die de dieren ervaren als ze kraaien. Ook het gekraai van andere hanen werd opgemeten, vanop verscheidene afstanden. Vervolgens maakten ze scans van hen- en haanoren om hun gehoorkanaal met open en gesloten bek te reconstrueren.

Hanen bleken dus ingebouwde ‘oordopjes’ te hebben. Bij hennen sloot het gehoorkanaal wel een beetje, maar niet volledig, wegens kleine verschillen in de bouw van hun oren. “Hennen produceren bij het kakelen maar 70 decibel. Hun gehoor raakt dus niet beschadigd, tenzij hanen recht in de oren van wijfjes kraaien.”

“We willen bekijken hoe de werking van het gehoor van een haan kan helpen bij de productie van gehoorprotheses voor mensen. Onze gehoorgang heeft wel een andere structuur, maar we kunnen ons wel baseren op de natuurlijke structuur van hanen om protheses te verbeteren.”