7 mei 1824, ofwel bijna exact 200 jaar geleden. Beethovens meesterwerk, zijn Negende Symfonie, gaat in première in Wenen en na afloop steekt het laaiend enthousiaste publiek een overdonderend applaus af. De 53-jarige Ludwig van Beethoven hoort er zelf niets van, op dat moment is hij al volledig doof.

Gehoorverlies is lang niet de enige aandoening waarmee de wereldberoemde Duitse componist gedurende zijn leven te maken kreeg. Zo had hij al van jongs af aan last van terugkerende maag- en darmklachten, kreeg hij minstens twee aanvallen van geelzucht en werd hij getroffen door een ernstige leverziekte. Tot vandaag wordt aangenomen dat Beethoven op 56-jarige leeftijd stierf aan een lever- en nieraandoening.

De oorzaak van zijn vele gezondheidsproblemen was echter een ingewikkeld vraagstuk waarvan Beethoven zelf al hoopte dat artsen ooit de oplossing zouden vinden.

Nieuwste DNA-technieken

Tien jaar geleden begon een internationaal team van onderzoekers haarlokken van de componist te bestuderen met behulp van de nieuwste DNA-technieken. Uit de bevindingen, gepubliceerd in een rapport uit maart 2023, bleek dat Beethoven op genetisch vlak een risicopatiënt was voor bepaalde aandoeningen, al gaven de resultaten geen inzicht in de onderliggende oorzaken van zijn doofheid. (Lees verder onder de foto)

Beethovens genoom, zijn genetische samenstelling, werd vervolgens openbaar gemaakt zodat onderzoekers over de hele wereld er verder mee aan de slag konden. Daaruit blijkt nu dat zijn lokken niet alleen zéér hoge concentraties van lood bevatten, maar ook hoge niveaus van arseen en kwik.

Vis en wijn

De aanwezigheid van die stoffen is (deels) te verklaren door Beethovens eetgewoonten. Bekend is dat hij elke dag minstens één flesje wijn soldaat maakte. Hij dronk steevast ‘loodwijn’, in die tijd was het nog een gangbare praktijk om loodacetaat als zoetstof en conserveermiddel aan wijn toe te voegen. Het arseen en de kwik kan dan weer komen door zijn voorliefde voor vis. Vis uit de Donau, de rivier waar destijds veel afval van de industrie in werd gedumpt.

Ludwig van Beethoven dronk steevast ‘loodwijn’, in die tijd was het nog een gangbare praktijk om loodacetaat als zoetstof en conserveermiddel aan wijn toe te voegen

“Het aangetroffen loodgehalte wordt nu beschouwd als loodvergiftiging en geassocieerd met zowel maag-, darm- en nieraandoeningen als gehoorverlies”, zegt Nader Rifar, hoogleraar pathologie aan de Harvard Medical School en hoofdonderzoeker van de nieuwste studie. “Al lag het nu ook niet zo hoog dat het de enige doodsoorzaak kan zijn.”

Om daarover definitief uitsluitsel te geven, zal nog extra onderzoek nodig zijn.