Harde kritiek EU-leiders op Italiaanse ‘feestbegroting’ brengt premier Conte niet van zijn stuk: ‘Ik vind onze begroting met de dag mooier worden’
Geen spoor van verslagenheid bij de Italiaanse premier Giuseppe Conte, laat staan van berouw. Trots pareert hij donderdag de kritiek van premier Mark Rutte en andere EU-collega’s op de in hun ogen Italiaanse feestbegroting die de Europese begrotingsregels met handen en voeten treedt. ‘Met elke dag die verstrijkt, vind ik onze begroting mooier worden’, lacht Conte zelfverzekerd.
Premier Conte staat tijdens de eurotop in de wind. Hij moet de kritiek incasseren op de Italiaanse ontwerpbegroting voor 2019, die feitelijk is opgesteld door de vicepremiers en partijleiders Matteo Salvini (Lega) en Luigi Di Maio (Vijfsterrenbeweging). Maar Conte doet het gretig, in elk geval naar buiten toe: jullie zeggen dat onze begroting niet deugt, nou kom maar op, dan hebben wij ook wel een paar vragen over jullie budgetten.
De Italiaanse overheidsuitgaven stijgen volgend jaar met 35 miljard euro, onder meer door een bijstandsuitkering voor de armen en verlaging van de pensioenleeftijd en de belastingen. Niet alleen negeert Rome met deze begroting eerdere afspraken met de andere eurolanden om het financieringstekort terug te dringen, ze leidt bovendien tot een nog onhoudbaarder staatsschuld. En die bedraagt al ruim 130 procent van het bruto binnenlands product, het hoogste in de EU na Griekenland en dik twee keer de maximaal toegestane schuldnorm uit het Stabiliteitspact.
In een kort tweegesprek (15 minuten) ’s ochtends wijst Rutte zijn Italiaanse collega op de schuldenmonitor van de Europese Commissie, waarin de staatsschuld van Italië onder verschillende scenario’s de komende tien jaar oploopt tot bijna 140 procent. Hij plaatst vraagtekens bij de rooskleurige (lees: ongeloofwaardige) groeicijfers die Rome hanteert. En beseft Conte wel wat er gebeurt als de huidige hoogconjunctuur omslaat in stagnatie of (nog erger) krimp?
18 tegen 1
Het brengt Conte niet van zijn stuk. Tijdens de lunch van leiders van de 19 eurolanden presenteert hij (volgens betrokkenen ‘groots en meeslepend’) de Italiaanse begroting als een ‘krachtig hervormingsplan’. Hij roept zijn collega’s op zich niet te laten leiden door vooroordelen over Italiaans cijferwerk. Rutte en ook ECB-voorzitter Mario Draghi laten deze kans niet liggen en hameren op respect voor de Europese begrotingsregels. Het is 18 tegen 1 aan tafel, net als de Griekse premier Alexis Tsipras ervoer toen hij in 2015 dacht alle eerder gemaakte financiële afspraken terzijde te kunnen schuiven.
Voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie merkt na afloop van de eurovergadering minzaam op dat Italië – als enige euroland – afgelopen jaren alle flexibiliteit die het Stabiliteitspact biedt, heeft benut. Daardoor kon Rome 30 miljard euro extra uitgeven. Waarom de Commissie zo soepel is geweest voor Rome? ‘Omdat het Italië is’, grapt Juncker. Een verwijzing naar zijn eerdere opmerking dat Frankrijk werd ontzien ‘omdat het Frankrijk is’, een uitspraak die begrotingshavik Rutte in het verkeerde keelgat schoot.
De avond ervoor is Conte bij bondskanselier Angela Merkel langs geweest. Volgens Conte was ze ‘zeer onder de indruk’ van de Italiaanse begroting. Merkel geeft donderdag een andere lezing: de plannen voor corruptiebestrijding zijn een mooie aanzet, maar over de begroting wacht ze het oordeel van de Commissie af. Subtiel laat ze weten dat alleen een geloofwaardige begroting de financiële markten geruststelt.
Vrees voor nieuw drama in de eurozone
De EU-leiders vrezen een nieuw drama in de eurozone, maar dan vele malen groter dan het Griekse. Volgende week herzien kredietbeoordelaars als S&P de financiële geloofwaardigheid van Italië. Krijgt Rome de ‘junk’-status, dan kan de paniek op markten zomaar losbarsten, inclusief lange rijen bange spaarders die hun geld weghalen bij de banken.
Donderdagavond komt de eerste, snoeiharde reactie van de Commissie op de Italiaanse ontwerpbegroting: de schending van de regels is ‘ongeëvenaard in de geschiedenis van het Stabiliteitspact’. Per brief ter plekke in Rome overhandigd door eurocommissaris Pierre Moscovici (Economische Zaken) aan de Italiaanse minister van Financiën Giovanni Tria. Of hij uiterlijk aanstaande maandag voor het middaguur opheldering kan geven.
Conte blijft er onverstoorbaar onder. Hij fungeert in Brussel als voorpost van het Italiaanse populisme, een wervelstorm trekt over hem heen, maar hij breekt niet. Op een afsluitende persconferentie spreekt de hoogleraar op een bedachtzame, docerende toon. Als hij al populist is, dan is hij een beschaafde populist.
Provocatie
Toch heeft hij zich van begin af aan doen gelden in de EU. Op een top in juni zette hij de migratiekwestie op scherp. Italië sloot zijn havens voor op zee geredde bootvluchtelingen, omdat het niet langer wenste op te draaien voor het merendeel van de immigratie uit Afrika. Pas na een nachtelijk crisisberaad vol bloed, zweet en tranen werd een compromis bereikt.
Op deze oktober-top is het de begroting en ook een beetje Rusland waarmee Conte de Europese eenheid op proef stelt. Hij herhaalt niet de woorden van zijn vicepremier Salvini die de sancties tegen Rusland een ‘absurditeit’ vindt, maar hij verklaart wel dat ‘een dialoog met Rusland beter is’. En voor zijn vertrek zegt hij over de ‘bilancio’, de begroting, nogmaals dat het tekort volledig gerechtvaardigd is teneinde economische groei te bewerkstelligen. Het klinkt uit zijn mond niet als provocatie, maar is dat wel.