Direct naar artikelinhoud
De passie van Devos

Michel blijft de handpop van N-VA. Sluw van meesterstrateeg De Wever, die het spel nu weer kan verdelen

Michel blijft de handpop van N-VA. Sluw van meesterstrateeg De Wever, die het spel nu weer kan verdelen
Beeld Bob Van Mol

De politieke actualiteit volgens UGent-politicoloog en De Morgen-columnist Carl Devos.

Na het uitgelokte ontslag van de N-VA-ministers vervelde Michel I via een zachte regeringsval in Michel II. De enige zekerheid die er vandaag is, is dat de premier namens deze minderheidsregering in Marrakech de steun voor het migratiepact mag uitspreken. Dan houdt het op. Bij zijn terugkeer mag hij meteen naar de Kamer om tekst en uitleg te geven.

Voor om het even welke andere beleidsdaad waarvoor hij het parlement nodig heeft, komt Michel II met 52 zetels er 24 tekort. En er staat niemand klaar om die te leveren. Michel II moet dan misschien wel geen vertrouwen vragen en krijgen, constitutioneel op het randje, de motie van wantrouwen bengelt boven haar hoofd. Om de oppositie – die in de meerderheid is – ervan te weerhouden om die in te dienen zal Michel II toch beter moeten doen dan enkel opmerken dat het dan de oppositie is die verkiezingen veroorzaakt. 

Die vrees voor verkiezingen begint stilaan verdacht te worden: niemand wil ze, maar wie zo bang is voor de kiezer heeft daar misschien redenen voor.

De blauw-oranje coalitie nam haar verantwoordelijkheid door de overweldigende parlementaire meerderheid rond Marrakech uit te voeren. Maar er is blijkbaar geen plan voor wat erna moet komen

Wat nu? Bijna niemand wil verkiezingen. Geen oppositiepartij wil na vier jaar oppositie deze regering nu depanneren. Wie dat doet, kan in de campagne niet langer geloofwaardig kritiek leveren op de voorbije jaren, evenmin de verdiensten van het regeringsbeleid claimen. De N-VA zal constructief oppositie voeren, maar niet depanneren, waarom stapten ze er anders uit? En daarvoor was de gretigheid waarmee de liberalen en CD&V de partij vorige week donderdag in de hoek duwden te groot.

Pest en cholera

De overweldigende meerderheid van 107 Kamerzetels, op 150, die Michel vroeg om dat pact ook finaal goed te keuren, zal ook voor haar eigen verantwoordelijkheid gesteld worden. Wie wil helpen vermijden dat er de komende vier maanden federaal enkel leegte heerst? Want die leegte tot de samenvallende verkiezingen van 26 mei 2019 gaat de lopende zaken vooraf die tijdens de formatie na die verkiezingen heerst. Als we niet meer besturen vanaf midden december, verliest het federale niveau allicht een jaar bestuur, tot de vorming van een nieuwe regering, na de zomer van 2019.

Ook de oppositie moet een lastige vraag oplossen: als Michel I toch zo vreselijk is, stem dan een motie van wantrouwen en we kunnen naar verkiezingen. Het antwoord zal moeten zijn dat vervroegde verkiezingen nóg erger zijn dan de noodregering-Michel II, waarvan de oppositie gedeeltelijk de slagkracht kan bepalen. Dus moet de minderheidsregering-Michel II iets meer waard zijn dan een regering van lopende zaken na de vervroegde Kamerverkiezingen. Waarom ze anders in leven houden? Ewel dan.

Dat lijkt kiezen tussen pest en cholera. Dat gevoel is een hoofdingrediënt voor antipolitiek, die de komende maanden welig kan tieren. Zeker als de ex-coalitiepartners het vuur op elkaar openen. De enige manier om de politiek een collectieve afstraffing te besparen, is zichzelf overstijgen en proberen, in de komende maanden, via ad-hocsamenwerking en stemmen in specifieke dossiers beslissingen te nemen. Maar dat is verdomd moeilijk en zeer ongewoon. Een minderheidsregering is geleden van 1958 (Gaston Eyskens) en 1974 (Tindemans). Dat is in politieke tijden vlak na de oerknal.

De ‘Marrakech-coalitie’ zal vaak op de deur van haar voormalige coalitiepartner moeten kloppen om dossiers aan een meerderheid te helpen

In de komende maanden verlaten we begane paden. De tocht is onzeker en wordt allicht verwarrend. Maar achter elke struik zal wel iemand met ‘verantwoordelijkheid’ zitten zwaaien. Dat is de enige zekerheid.

Wat die verantwoordelijkheid tegengaat, is niet alleen een verschil in visie, maar ook besluitvormingstechniek. Zo’n salamibesluitvorming – dossier na dossier een (aparte) meerderheid zoeken – is heel moeilijk, omdat in de Belgische politiek het verbinden van dossiers (bijvoorbeeld extreem in packagedeals) nu eenmaal de overheersende stijl is. Dat wil zeggen dat je in dossier x wat toegeeft omdat je in dossier y, dat misschien belangrijk is, wat extra binnenhaalt. Het zoeken van zulke evenwichten gebeurt doorgaans door het geven en nemen niet per dossier maar op het geheel te beoordelen. Vandaar het belang van (regeer)akkoorden, die dat geven en nemen organiseren. Bovendien zorgen die ook voor een consistente lijn in het beleid – wie van de ene meerderheid naar de andere strompelt kan dat zeer moeilijk tot niet garanderen.

Als de blauw-oranje minderheidsregering 24 zetels moet vinden, zal ze misschien afspraken voor verschillende dossiers moeten maken. Voor zo’n zetelaantal volstaat nooit één partij, zelfs de PS niet, op N-VA na. Anders is bijvoorbeeld de steun van cdH en de groenen nodig. Of een klassieke tripartite (die van Di Rupo I). Dus hoe kan Michel II afspraken over enkele dossiers met meerdere partijen tegelijk maken? Zonder dat die partijen willen zeggen dat ze Michel II daarmee eigenlijk steunen, in een spreekwoordelijke Michel III, zelfs al leveren ze er geen ministers voor?

Meesterstrateeg

De blauw-oranje coalitie nam haar verantwoordelijkheid door de overweldigende parlementaire meerderheid rond Marrakech uit te voeren. Maar er is blijkbaar geen plan voor wat erna moet komen. Nochtans is dat vooraf bedenken ook een kwestie van verantwoordelijkheid. Zaterdag hebben ze zich vooral gericht op de verwijdering van N-VA en de snelle doorstart van Michel II, van een onderhandeling over een compromis was toen geen sprake meer.

Het was de premier zelf die Michel I vorige week dinsdagavond het finale nekschot gaf, door in primetime op het televisiejournaal naar een wisselmeerderheid in de Kamer te solliciteren in een debat waarin dat niet was afgesproken. Wisselmeerderheden kunnen als de partijen dat vooraf toelaten, bijvoorbeeld in ethische discussies, niet tegen de wil van een partner in. Dat parlement, dat enkel een rol mag spelen als het de regering past, ging er enthousiast op in. In een tweede versie, nadat duidelijk was geworden dat de premier de eerste resolutie enkel voor zijn regering had gebruikt, met 107 zetels, meer dan twee derde. Maar die bestaat enkel voor Marrakech.

Michel blijft de handpop, N-VA heeft die gewoon in een andere hand vastgenomen

De ‘Marrakech-coalitie’, een dodelijk effectieve omschrijving door N-VA, zal dus allicht vaak op de deur van haar voormalige coalitiepartner moeten kloppen om dossiers aan een meerderheid te helpen. De N-VA zal dus ook vanuit de oppositie een grote impact op Michel II hebben, zoals ze die vanuit de meerderheid op Michel I had. Michel blijft de handpop, de N-VA heeft die gewoon in een andere hand vastgenomen. Dat is sluw van meesterstrateeg De Wever, die vorige week in de hoek zat, maar nu weer het spel kan verdelen. Zich vanuit de oppositie kan laten gaan. En af en toe wat verantwoordelijkheid nemen, om Michel II nog een bestaansreden te geven. Dat terwijl deze crisis met wat meer soepelheid te vermijden was.