Direct naar artikelinhoud
Russische verkiezingen

Poetin opnieuw president: "De uitslag is niet helemaal verzonnen"

Russen staan in de rij om te stemmen in Moskou. Volgens waarnemers zaten er al biljetten in de bussen, nog voor de verkiezingen.Beeld Gerrit-jan Ek

Het lijkt een droomuitslag voor Vladimir Poetin: driekwart van de stemmen in zijn vierde presidentsverkiezingen. Het hoogste percentage uit zijn loopbaan. Maar hoe ver ligt die van de Russische realiteit? Tom Vennink

Het gat met de concurrentie is reusachtig, is de verwachting na telling van het grootste deel van de stemmen. De nummer twee, communist Pavel Groedinin, zou nog geen 14 procent van de stemmen gewonnen hebben. En Ksenia Sobtsjak, die in de campagne Poetin het felst aanviel, stevent af op minder dan 2 procent van de stemmen.

Toch bevat de uitslag ook een zware tegenvaller voor Poetin: de opkomst. Exitpolls van staatspeilbureaus wijzen op een opkomstpercentage van 63,7 procent - dat is lager dan zes jaar geleden, toen 65,2 procent van de bevolking stemde. Het betekent dat minder dan de helft van de Russische kiesgerechtigden gisteren op Poetin stemde.

En deze verkiezingen draaiden juist voor een belangrijk deel om de opkomst. Aleksej Navalny, Poetins felste uitdager, had de Russische bevolking opgeroepen tot een boycot nadat hij was uitgesloten van deelname. De afgelopen weken voerde de centrale kiescommissie een ongekend intensieve campagne om Russen toch naar de stembussen te krijgen.

Die campagne is zondag voelbaar bij de stemlokalen. Overal hangen gekleurde ballonnen, uit luidsprekers schallen vrolijke Sovjet-liedjes en bij veel lokalen zijn marktjes, muziekoptredens en spelletjes voor kinderen. Soms met gratis drankjes, snacks en en barbecuevlees in de sneeuw.

Ongeregeldheden

Maar bij stemlokaal 675 in Moskou is allerminst sprake van een feest van de democratie, zegt Aida Repnikova, een 32-jarige juriste, die als waarnemer optreedt in de hal van het stemlokaal in een imposant stalinistisch pand. Bij de begin van de verkiezingen wordt ze benaderd door de voorzitter van het stembureau. Die blijkt cadeautjes voor haar meegebracht te hebben: kaartjes voor een exclusief muziekconcert in Moskou. "Dit zijn nou vzjatki", zegt Repnikova. Steekpenningen.

Waarnemers door het hele land meldden gisteren honderden ongeregeldheden. Stembussen blijken biljetten te bevatten voordat de verkiezingen beginnen. Webcams tonen hoe leden van stembureaus zelf biljetten de stembus in laten glijden. Sommigen slinks, anderen schaamteloos, met hele pakketten tegelijk. In weer andere stemlokalen is het zicht van de webcams geblokkeerd door ballonnen.

Waarnemer Aida Repnikova doet zelf niet mee aan de verkiezingen die ze controleert. Ze vindt de verkiezingen een farce

In het stalinistische pand aan de Wereldlaan in Moskou is de sfeer de hele dag verdacht, zegt Repnikova. De stemhokjes hebben geen gordijntjes. "Ik kan zo zien wat iemand stemt", zegt ze. En om klokslag 10 uur lopen er plots vijftig stemmers tegelijk binnen. Het duidt volgens Repnikova op een "carrousel": een bus die grote groepen mensen langs verschillende stembussen rijdt zodat zij meerdere malen kunnen stemmen, bijvoorbeeld onder druk van hun werkgever, die weer in opdracht van een ambtenaar handelt.

Het was allang duidelijk dat dit geen gewone verkiezingen zouden worden, maar "gemanagede verkiezingen". Toch gaven enkele duizenden mensen zich net als Aida Repnikova op om ruim 12 uur vrijwillig de stemming te controleren op democratische gronden. "De maatschappij hoort de macht in de gaten te houden", zegt Repnikova. "Maar er zijn in Rusland te veel mensen die hun schouders ophalen over stembusfraude." Ze doelt bijvoorbeeld op haar man. "Hij wil eigenlijk dat ik vandaag borsjt (Russische bietensoep) voor hem kook. Het maakt hem niet uit of Rusland in elkaar stort."

Poetin sprak alvast niet over de tegenvallende opkomst in zijn overwinningsspeech.Beeld REUTERS

Popconcert

Poetin liet de ongeregeldheden en lage opkomst onbenoemd in zijn overwinningsspeech, zondagavond in het centrum van Moskou. "We zijn op weg naar nieuwe successen", zei hij bij een popconcert naast het Kremlin ter viering van zijn verkiezingswinst en het vierjarige jubileum van de annexatie van de Krim.

Ook Ella Pamfilova, de voorzitter van de centrale kiescommissie, sprak zondag niet over ongeregeldheden, ondanks beeldmateriaal van frauderende leden van stembureaus. "Goddank is het allemaal vrij mild wat we tot dusver gezien hebben."

Het doet waarnemers als Aida Repnikova pijn dat de autoriteiten naar hun zeggen weinig respect tonen voor de kieswet. "Kijk hier eens naar", zegt Repnikova aan het eind van de middag in stemlokaal 675 en ze wijst naar een papier aan de muur waarop de bezittingen van de kandidaten geschreven staan ter transparantie. Die van Poetin: een flatje van 77 vierkante meter en een garage van 18 vierkante meter in Sint-Petersburg. Repnikova: "Geloof je het zelf?"

Ze doet zelf niet mee aan de verkiezingen die ze controleert. Ze vindt de verkiezingen een farce, onder meer omdat Aleksej Navalny uitgesloten is.

Maar aan het eind van de dag laat haar handteller zien dat er wel degelijk kiezers gekomen zijn. "De uitslag is niet helemaal verzonnen", zegt ze. En ja, gevraagd naar hun keuze, zeggen de meeste stemmers in het stemlokaal op Poetin te hebben gestemd. Repnikova: "Het is de realiteit waarin we leven in Rusland."