De Democratische Republiek Congo looft een beloning van vijf miljoen dollar uit voor wie een kopstuk van de rebellengroep M23 kan arresteren. Dat heeft het ministerie van Justitie aangekondigd.

De door buurland Rwanda gesteunde M23-rebellen opereren al een hele tijd in het oosten van Congo, waar heel wat waardevolle grondstoffen in de grond zitten. In januari volgde een offensief en kreeg de beweging op korte tijd de stad Goma en nadien ook Bukavu onder controle.  

De Congolese regering belooft nu een beloning van 5 miljoen dollar voor iedereen die erin slaagt een kopstuk van M23 te arresteren. Concreet gaat het om Corneille Nangaa, Bertrand Bisimwa en Sultani Makenga. Die laatste twee zijn respectievelijk voorzitter en militair leider van de rebellenbeweging, Nangaa behoort tot de Alliance Fleuve Congo, de overkoepelende politiek-militaire structuur waartoe M23 behoort. Het drietal werd in augustus 2024 bij verstek terdoodveroordeeld door een militaire rechtbank in Kinshasa. 

Wie informatie kan aanleveren die tot de arrestatie van medeplichtigen en andere gezochte M23-rebellen leidt, krijgt 4 miljoen dollar, belooft het Congolese ministerie van Justitie nog. 

Bij een aanval van regeringsgezinde militieleden op een dorp in het oosten van Congo zijn minstens 35 burgers gedood. Dat hebben veiligheidsbronnen meegedeeld.

De aanval vond in de nacht van woensdag op donderdag plaats in het dorp Tambi, in de provincie Noord-Kivu. Het gebied staat onder controle van de door Rwanda gesteunde M23-rebellen.

De aanval wordt toegeschreven aan wazalendo, burgermilities die aan het Congolese leger gelinkt zijn. Een bron bij de veiligheidsdiensten zegt dat minstens 35 mensen zijn gedood. Lokale bronnen en getuigen denken dat het dodental nog hoger ligt: ze maken melding van meer dan veertig dodelijke slachtoffers.

De inwoners van het aangevallen dorp waren nog maar onlangs teruggekeerd naar het gebied. Ze waren eerder nog op de vlucht geslagen voor het geweld tussen het leger en de M23-rebellen.

Het oosten van Congo wordt al dertig jaar lang geteisterd door geweld. Sinds januari is de situatie nog verder verslechterd. De rebellengroep M23, die gesteund wordt door Rwanda, is er bezig aan een snelle opmars. Zo zijn de grote steden Goma en Bukavu in de handen van de gewelddadige groepering terechtgekomen. Maar ook verschillende groepen die deel uitmaken van de wazalendo worden regelmatig van mishandeling van burgers beschuldigd. 

Congo heeft Washington exclusieve toegang tot kritieke mineralen en infrastructuurprojecten voorgesteld in ruil voor militaire steun. In een brief naar de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio vraagt het Afrikaanse land een dringende ontmoeting tussen de presidenten Félix Tshisekedi en Donald Trump. Dat bericht Bloomberg. De voorbije maanden kreeg de door Rwanda gesteunde rebellengroep M23 alsmaar meer Congolees grondgebied, waaronder twee provinciehoofdsteden, in handen.

Tshisekedi wil met Trump een pact bespreken dat Amerikaanse bedrijven toegang zou kunnen geven tot enkele van de meest begeerde mineralen voor de energietransitie, klinkt het in de brief. 

"Als 's werelds grootste leverancier van kobalt en een belangrijke producent van lithium, tantaal en uranium zijn de Congolese grondstoffen essentieel voor het concurrentievermogen van de Amerikaanse industrie en de nationale veiligheid", schrijft een Afrikaans-Amerikaanse groep die voor Congo lobbyt in de brief. Een partnerschap biedt "de Verenigde Staten een unieke kans om een betrouwbare en exclusieve bevoorradingsketen op te zetten".

De uitnodiging toont dat Tshisekedi steeds wanhopiger wordt in zijn strijd met Rwanda, analyseert Bloomberg. M23 en Rwandese militairen veroverden in Oost-Congo onlangs regio's met grote bodemrijkdommen. Het Congolese regeringsleger slaagt er, zelfs met buitenlandse hulp, maar niet in om grondgebied op M23 te heroveren. 

In een e-mail aan Bloomberg stelt het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat de regering-Trump "openstaat voor het bespreken van partnerschappen". Maar zo'n deal is zeker niet voor binnenkort. 

Bloomberg wijst erop dat Trumps voorganger Joe Biden ook al, tevergeefs, probeerde Amerikaanse bedrijven warm te maken voor de rijkdom in de Congolese bodem. De bedrijven tonen zich terughoudend vanwege zorgen over corruptie, milieu en arbeidsomstandigheden. Eerder toonde ook het Pentagon zich, door beschuldigingen over mensenrechtenschendingen, terughoudend over steun aan het Congolese regeringsleger.

In de Congolese mijnsector staan Chinese bedrijven momenteel sterk. Een samenwerking met Amerika zou Tshisekedi toelaten "afstand te nemen van de dominante Chinese invloed en economische banden met het Westen te versterken", aldus de lobbygroep nog in de brief.

De rebellenbeweging M23, die een deel van Oost-Congo heeft veroverd, gebruikt bewust geweld tegen mensen die zich inzetten voor het naleven van mensenrechten. Een onafhankelijke VN-expert hekelt woensdag de onrechtmatige arrestaties, verdwijningen en folteringen in het gebied.

Het oosten van Congo wordt al dertig jaar lang geteisterd door geweld. Sinds januari is de situatie nog verder verslechterd. De rebellengroep M23, die gesteund wordt door Rwanda, is er bezig aan een snelle opmars. Zo zijn de grote steden Goma en Bukavu in de handen van de rebellen terechtgekomen.

De mensenrechtenactivisten in de regio "hebben onmiddellijk hulp nodig", zegt Mary Lawlor, de speciale rapporteur van de VN voor mensenrechtenverdedigers. Ze pleit onder andere voor een "tijdelijke herhuisvesting met hun families".

Lawlor zegt dat ze beschikt over geloofwaardige berichten waaruit blijkt dat "verdedigers van mensenrechten in afzondering zijn opgesloten, onder dwang zijn verdwenen en zijn gemarteld" in Rutshuru en Masisi, twee steden in de provincie Noord-Kivu. Er zijn ook minstens zes mensenrechtenactivisten vermist "na een poging om Goma te ontvluchten, nadat de stad werd ingenomen door M23".

Volgens de VN-rapporteur is er ook een "ernstig risico" dat vrouwelijke mensenrechtenactivisten het slachtoffer worden van seksueel geweld. 

Lawlor roept de internationale gemeenschap op om "alle mogelijkheden voor snelle hulp te onderzoeken, om te voorkomen dat de situatie verder verslechtert".

M23-rebellen in het oosten van Congo hebben zeker 130 zieke en gewonde mannen uit ziekenhuizen ontvoerd, melden de Verenigde Naties. Dat gebeurde in Goma, een stad die eerder dit jaar na zware gevechten werd ingenomen door de door Rwanda gesteunde rebellen.

De ontvoerde patiënten werkten vermoedelijk voor het Congolese leger. Dat zij "op gecoördineerde wijze" uit ziekenhuisbedden zijn gehaald is "zeer verontrustend", zei VN-woordvoerster Ravina Shamdasani. "Zij worden vastgehouden op onbekende locaties, er is geen communicatie met hen mogelijk." De rebellen hebben niet op de beschuldiging gereageerd.

Op een meeting van de door Rwanda gesteunde M23-rebellen in de Oost-Congolese stad Bukavu zijn donderdag twee ontploffingen gehoord. Een ziekenhuis in Goma meldt elf doden en een zestigtal gewonden. Corneille Nangaa, de politieke leider van de Alliance Fleuve Congo (AFC) woonde de bijeenkomst in het centrum van Bukavu bij. AFC groepeert verschillende rebellengroepen, waaronder ook M23.

Op sociale media zijn beelden te zien van een massaal bijgewoonde volkstoeloop op de Place de l'Independence, het centrale plein van de stad die midden februari door M23 werd veroverd. Een eerste ontploffing leidde tot paniek in de massa, waarna nog een tweede ontploffing te horen is. Op een van de video's is te zien hoe de massa plots uiteen stuift, en enkele foto's tonen lichamen die roerloos op de grond liggen. "In het mortuarium liggen elf doden, die allemaal dood zijn aangekomen", aldus een bron bij het provinciaal ziekenhuis van Bukavu. Er zijn ook al een zestigtal gewonden, zegt diezelfde bron.

In zijn toespraak zei Nangaa dat M23 over twee dagen in Uvira zal staan.  Die stad, aan het noordelijke eind van het Tanganyikameer, ligt vlak bij Bujumbura, de vroegere hoofdstad van Burundi. Op het moment van de ontploffingen had Nangaa de meeting al verlaten. Bij M23 wordt het regime in Kinshasa ervan beschuldigd een bom te hebben laten vallen op de menigte. De Congolese president Félix Tshisekedi noemt op X de ontploffingen een "afschuwelijke terreurdaad". 

M23 nam in 2021 weer de wapens op, en slaagde er de voorbije weken en maanden in aanzienlijke delen van het grondstoffenrijke Oost-Congo te veroveren. Eind januari namen ze, samen met Rwandese regeringssoldaten, ook de miljoenenstad Goma in, hoofdstad van de provincie Noord-Kivu, en sindsdien zetten ze hun opmars zuidwaarts voor.

Op een meeting van de door Rwanda gesteunde M23-rebellen in de Oost-Congolese stad Bukavu zijn twee ontploffingen gehoord. De politieke leider van de Alliance Fleuve Congo, een alliantie van rebellengroepen waartoe ook M23 behoort, woonde de bijeenkomst in het centrum van Bukavu bij. Volgens plaatselijke journalisten zijn er doden gevallen.

Op sociale media zijn beelden te zien van een massaal bijgewoonde volkstoeloop op de Place de l'Independence, het centrale plein van de stad die eerder deze maand door M23 werd veroverd. Op een van de video's is ook te zien hoe de massa plots uiteen stuift.

Congolese journalisten zeggen dat er sprake is van doden en gewonden. Bij M23 wordt het regime in Kinshasa ervan beschuldigd een bom te hebben laten vallen op de menigte.

In zijn toespraak zei Nangaa dat M23 over twee dagen in Uvira zal staan. Die nog iets zuidelijker gelegen stad ligt vlak bij de Burundese stad Bujumbura. Op het moment van de ontploffingen had Nangaa de meeting al verlaten.

Het Verenigd Koninkrijk gaat het grootste deel van zijn ontwikkelingshulp aan Rwanda opschorten en ook andere diplomatieke sancties nemen. Londen treedt zo op tegen de Rwandese steun voor de M23-rebellen, die de voorbije weken en maanden een aanzienlijk deel van Oost-Congo veroverden.

"De vijandelijkheden moeten meteen stoppen", stelt het Foreign Office dinsdag. "De recente offensieven van M23 en het Rwandese regeringsleger, en vooral de verovering van Goma en Bukavu vormen een onaanvaardbare schending van de soevereiniteit en territoriale integriteit van Congo."

Tot er "voldoende vooruitgang" is geboekt, pauzeert Londen de rechtstreekse bilaterale hulp aan de Rwandese regering, met uitzondering van de steun voor de armsten en de kwetsbaarsten. Daarnaast zal Londen niet meer op het hoogste niveau aanwezig zijn op evenementen die de Rwandese regering organiseert en wordt de handelspromotie met Rwanda beperkt.

De Britten plannen ook overleg met bondgenoten over mogelijke nieuwe sancties. "Rwanda kan veiligheidszorgen hebben, maar het is onaanvaardbaar om die militair op te lossen", zei een regeringswoordvoerder. "Voor dit conflict is er enkel een politieke oplossing." Londen moedigt Kinshasa verder aan om met M23 in gesprek te gaan. Dat weigert de Congolese president Félix Tshisekedi voorlopig.

Het geweld in het oosten van Congo heeft sinds begin dit jaar al zeker 7.000 doden geëist. Dat heeft de Congolese premier Judith Suminwa maandag gezegd in Genève, voor de VN-Mensenrechtenraad. Ze riep er Zwitserland op het internationaal recht te blijven verdedigen tegenover Rwanda. Dat land steunt de M23-rebellen die de voorbije weken aanzienlijke delen van Oost-Congo konden veroveren.

Van de 7.000 doden zijn er 2.500 begraven zonder geïdentificeerd te worden, volgens het Congolese ministerie van Gezondheid. "De humanitaire en veiligheidssituatie in het oosten heeft alarmerende niveaus bereikt", zei Suminwa nog. 

Het gaat hierbij lang niet alleen om militanten, maar ook om veel burgers. Dit weekend nog zijn er jongeren standrechtelijk geëxecuteerd in Goma, aldus de Congolese premier. 

Verder melden de Congolese autoriteiten een verdere verslechtering van de gezondheidssituatie. Zo zijn er zeker 215 nieuwe gevallen van cholera en zijn een honderdtal vluchtelingenkampen vernield.

 

De Congolese president Félix Tshisekedi heeft tijdens een vergadering met de leiders van zijn coalitieregering uitgesloten dat er een dialoog komt met de rebellenmilitie M23. Tshisekedi kondigde er ook de vorming van een regering van nationale eenheid aan.

"We moeten ons verenigen", zei Tshisekedi op een persconferentie na de vergadering van zaterdagavond. Hij voegde eraan toe dat de coalitie zich niet mag laten afleiden door interne spanningen en manipulatie van buitenaf. Tshisekedi gaf geen details over hoe een regering van nationale eenheid er precies uit zal zien. Hij zei dat hij van plan is om volgende week de dialoog aan te gaan met verschillende partijleiders.                 

Over het voortdurende conflict in het oosten van het land zei de president dat het leger twee veldslagen heeft verloren, maar niet de oorlog.

Goma en Bukavu

De rebellenbeweging M23, die al jaren grote delen in de provincie Noord-Kivu controleert, blijft optrekken in het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC). De rebellen namen eind januari de miljoenenstad Goma in, de hoofdstad van de provincie Noord-Kivu. Vervolgens grepen ze zonder al te veel tegenstand ook de controle over Bukavu, de hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu. Bij de gevechten zijn duizenden mensen gedood en honderdduizenden zijn op de vlucht.      

Tijdens een recente crisistop van landen in oostelijk en zuidelijk Afrika begin februari werd er bij Tshisekedi op aangedrongen om met de M23 te onderhandelen. De regering in Kinshasa beschuldigt buurland Rwanda ervan de M23-rebellen te steunen. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN) heeft Rwanda vrijdag voor het eerst rechtstreeks veroordeeld voor zijn steun aan M23.

De Amerikaanse ambassade in Burundi heeft families van haar medewerkers bevolen te vertrekken. Ook niet-essentieel personeel heeft de toelating om terug te keren. In een persbericht wijst de ambassade op de "risico's" in het buurland van Congo en Rwanda. De ambassade in Bujumbura blijft wel open en consulaire nooddiensten verlenen.

De voorbije weken heeft de door Rwanda gesteunde rebellengroep M23 Goma en Bukavu ingenomen, twee provinciehoofdsteden in het oosten van Congo. In de afgelopen jaren hadden de rebellen al grote delen van de grondstofrijke regio veroverd.

"Nauw contact"

De Belgische ambassade neemt voorlopig geen gelijkaardige maatregelen. "We staan in nauw contact met onze ambassade, volgen de situatie op de voet en blijven constant evalueren", klinkt het bij de federale overheidsdienst Buitenlandse Zaken. 

De gewapende groep rukt in verschillende richtingen op. De gevechten komen steeds dichter in de buurt van Burundi. Het Burundese leger is samen met de Congolese troepen in het conflict verwikkeld. Met betrekking tot de risico vermeldden de Amerikanen in het bijzonder de grensprovincies Cibitoke en Bubanza, waar veel Congolese families naartoe zijn gevlucht. 

Op twee weken tijd hebben ongeveer 42.000 mensen, voornamelijk vrouwen en kinderen, hun toevlucht gezocht tot buurland Burundi. Het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Vluchtelingen (UNHCR) spreekt van de grootste instroom in 25 jaar tijd.

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft Rwanda vrijdag voor het eerst rechtstreeks veroordeeld voor zijn steun aan M23 (Mouvement 23 Mars), de rebellenbeweging die blijft optrekken in het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC). Ook vraagt de Veiligheidsraad dat zowel M23 als de Rwandese strijdkrachten zich terugtrekken uit het Congolese grondgebied.

De resolutie die unaniem is aangenomen, "veroordeelt krachtig het offensief en de opmars van M23 in Noord-Kivu en Zuid-Kivu met de steun van de Rwandese strijdkrachten". Volgens VN-deskundigen ondersteunen 4.000 Rwandese soldaten de rebellen. De resolutie roept M23 op zich terug te trekken uit het gebied waarover het de controle heeft gegrepen, met name de steden Goma en Bukavu. De Rwandese strijdkrachten wordt gevraagd "hun steun aan M23 opschorten en zich onmiddellijk en zonder voorwaarden terugtrekken uit het Congolese grondgebied".

Tot nu toe had de VN-Veiligheidsraad louter aan de kaak gesteld dat de territoriale integriteit van de Democratische Republiek Congo geschonden werd, zonder Rwanda bij naam te noemen. Maar steeds meer leden, met uitzondering van de Afrikaanse leden, wijzen nu openlijk naar Kigali.

De Belgische ambassade in Congo heeft landgenoten gewaarschuwd voor de verslechterende veiligheidssituatie in de provincies Tanganyika, Hoog-Lomami, Lualaba en Hoog-Katanga, allemaal in het oosten van het land.

De ambassade raadt de betrokken personen aan "de noodzaak van hun aanwezigheid ter plaatse te evalueren" en wijst erop dat vertrekken nog steeds gemakkelijk mogelijk is, met commerciële vluchten naar Kalemie, Kolwezi en Lubumbashi die voorlopig operationeel blijven. Hoe de situatie zal evolueren, blijft echter onzeker, aldus de ambassade.

De situatie in het oosten van Congo is de afgelopen maanden snel verslechterd door de opmars van de door Rwanda gesteunde M23-rebellen. Ze zijn erin geslaagd om Goma, de hoofdstad van Noord-Kivu, en Bukavu, de hoofdstad van het naburige Zuid-Kivu, in te nemen.

De Verenigde Staten hebben donderdag sancties afgekondigd tegen de voormalige Rwandese minister van Defensie James Kabarebe, de militaire rechterhand van Paul Kagame. Washington ziet hem als de verbinding tussen de Rwandese regering en de rebellenbeweging M23 die de voorbije weken en maanden een aanzienlijk deel van het oosten van Congo onder haar controle kreeg. De voorbije dertig jaar speelde hij "een essentiële rol in de conflicten in Congo", aldus Washington.

Van 1996 tot 1998 stond Kabarebe aan het hoofd van het Rwandese leger, en van 2010 tot 2018 was hij minister van Defensie. Vandaag is hij minister voor Regionale integratie. Bovendien beheert hij een groot deel van de Rwandese inkomsten uit de Congolese bodemrijkdommen. Nog volgens Washington coördineert hij de export van mineralen uit de Congolese mijnen om die uiteindelijk uit te voeren vanuit Rwanda.

Na een blitzoffensief slaagde de door Rwanda gesteunde rebellen van M23 er eind januari in om met Goma een miljoenenstad en de hoofdstad van Noord-Kivu te veroveren. Afgelopen weekend kregen ze met Bukavu ook de hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu in handen, en volgens lokale bronnen zijn ze nu op weg naar Uvira. Die stad, aan het noordelijke eind van het Tanganyikameer, ligt vlak bij Bujumbura, de vroegere hoofdstad van Burundi.

In een persbericht roept Washington het regime in Kigali op "een eind te maken aan hun steun van M23 en de soevereiniteit en territoriale integriteit van Congo te respecteren". De VS treffen ook sancties tegen de politieke woordvoerder van M23, Lawrence Kanyuka, die een bedrijf heeft in het Verenigd Koninkrijk en een in Frankrijk. 

Met de sancties worden alle eigendommen en belangen in eigendommen van de gesanctioneerde personen die zich in de VS bevinden, of in het bezit of onder controle staan van Amerikaanse personen, bevroren. Door die sancties wordt de handel door zulke bedrijven ook bemoeilijkt, door hun mogelijkheden te beperken om de dollar te gebruiken bij transacties.

Een medewerker van Artsen Zonder Grenzen (AZG) is donderdag ernstig gewond geraakt na een beschieting in de stad Masisi, in het oosten van de Democratische Republiek Congo. Zijn leven is gevaar, meldt de internationale hulporganisatie donderdag in een persbericht. Ook een kind dat met zijn familie schuilde op het terrein raakte gewond.

Sinds begin januari vinden in en rond de stad Masisi, in de provincie Noord-Kivu, bijna dagelijks gevechten plaats tussen strijders van de VDP/Wazalendo (gelieerd aan het Congolese leger) en M23-rebellen, stelt AZG. Dat geweld leidde tot een toevloed van gewonden in Masisi, voornamelijk burgers. Duizenden mensen zochten ook hun toevlucht in de basis van AZG en op het terrein van het ziekenhuis.

Artsen Zonder Grenzen veroordeelt de schietpartijen met klem. Het geweld ondermijnt het principe van bescherming van hulpverleners en humanitaire voorzieningen in tijden van conflict ernstig, meldt de organisatie. "Donderdag vonden er hevige gevechten plaats in de stad zelf, die sinds half januari in handen is van de M23/AFC. Daarbij werden ook zware wapens gebruikt", zegt Stephan Goetghebuer van AZG. "Ondanks onze herhaalde oproepen aan de strijdende partijen om humanitaire en gezondheidsfaciliteiten te beschermen, wordt er duidelijk geen rekening gehouden met de veiligheid van patiënten en medisch en humanitair personeel. Het humanitair recht wordt met voeten getreden. Dit moet stoppen." 

België was de ontwikkelingssamenwerking met Rwanda aan het herzien om te reageren op de schendingen van de territoriale integriteit van Congo. Dat zegt minister van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking Maxime Prévot (Les Engagés), nadat Rwanda heeft aangekondigd de ontwikkelingssamenwerking met België op te schorten.

De regering in Kigali verwijt België dat het land partij kiest in het conflict in het oosten van de Democratische Republiek Congo. Volgens Rwanda voert België een "agressieve campagne" die de toegang tot ontwikkelingsfinanciering moet belemmeren, ook bij multilaterale instellingen.

Minister Prévot zegt in een reactie op sociale media dat België akte neemt van de beslissing van Rwanda. "Vanwege de schending van de territoriale integriteit van Congo door Rwanda, waren we onze samenwerking aan het herzien om doortastende maatregelen te nemen als antwoord op de situatie", stelde hij ook.

Voor Prévot is het belangrijk dat de opschorting van de samenwerking op een professionele manier gebeurt, zodat "de voordelen van onze langdurige samenwerking behouden blijven voor de Rwandese bevolking". 

België heeft de afgelopen weken al meermaals opgeroepen tot een versterking van de sancties tegen Rwanda, dat de M23-rebellen steunt die in Oost-Congo pijlsnel oprukken.