Bij Nedcar stelt de rechter bedrijfsbelang boven stakingsrecht

Maastricht

Donderdag en vandaag staken de metaalwerkers in Nederland. Maar bij autofabrikant Nedcar in Born mogen de werknemers het werk niet neerleggen van de rechter, omdat hierdoor de relatie met opdrachtgever BMW in gevaar kan komen.

De werknemers mogen het bedrijf niet kapot staken, stelde de rechter woensdag, dus moet hun grondrecht wijken.

Duizenden metaalwerkers door het hele land voeren – samen met vakbonden FNV, CNV en De Unie – actie voor een nieuwe sector-cao met hoger loon en betere voorwaarden. Ook medewerkers van VDL Nedcar in het Limburgse Born, fabrikant van drie soorten Mini’s en de BMW X1, willen het werk neerleggen. Maar ze mogen niet.

‘Ik neem aan dat er een concreet en reëel risico is dat BMW binnen enkele maanden zal beslissen niet meer in zee te gaan met Nedcar’, stelde de rechter in Maastricht woensdag. ‘Dat betekent dat er maatschappelijk een dringende noodzaak is om dat collectieve actierecht, dat sociaal grondrecht, te beperken.’

twintig zaken

Een opmerkelijke uitspraak, zegt Barend Barentsen, hoogleraar sociaal recht aan de Universiteit Leiden. ‘Het komt vaker voor dat stakingen worden verboden wanneer de acties tot schade bij derden leiden, bij het grote publiek bijvoorbeeld of wanneer de openbare orde in het geding is. Dat is hier niet het geval.’

Hij onderzocht vorig jaar hoe vaak in de twee voorgaande jaren stakingen werden toegestaan of verboden door de rechter. In acht van de twintig zaken mocht een staking niet doorgaan. Zo gek is de uitspraak van de kantonrechter in Maastricht dus ook weer niet. Maar wat opviel bij de zaken die de hoogleraar onderzocht: doorgaans delfde het werkgeversbelang het onderspit.

Veiligheidsrisico’s of publiek belang waren wel doorslaggevend: grondpersoneel op Schiphol mocht niet staken vanwege terreurdreiging, postbezorgers moesten doorwerken in aanloop naar Kerst.

Maar een schadepost van miljoenen is voor de rechter geen reden om stakingen te verbieden. Sterker nog: ‘Staken moet pijn doen, anders is het niet effectief. Als mensen een snipperdag opnemen om op het Malieveld op een fluitje te gaan blazen, dan heeft de werkgever er geen last van.’ Supermarktketen Jumbo moest in 2017 accepteren dat het personeel van haar distributiecentra staakte rond de drukke paasdagen. Ook de medewerkers van Holland Casino mochten het werk neerleggen dat jaar. Luchtvaartmaatschappij Ryanair ving afgelopen zomer bot bij de rechter.

Eerdere stakingen bij Nedcar – negen dagen in het afgelopen halfjaar – hebben het bedrijf inderdaad pijn gedaan. De fabriek leed 9,3 miljoen euro verlies, zei de advocaat van VDL woensdag bij het kort geding. Al in juli vorig jaar waarschuwde directeur Paul van Vuuren zijn personeel dat BMW niet van de acties was gediend. Na de uitspraak toonde de Nedcar-baas zich opgelucht voor de camera van regio-omroep L1. Begin volgende maand komt een afgevaardigde van het bestuur van BMW op bezoek, vertelde hij. ‘Het is belangrijk dat we dan het imago van een betrouwbare leverancier kunnen bevestigen met positieve productiescores.’

Dankzij de rechter zal Nedcar daar deze keer in slagen, maar de uitspraak betekent niet dat het personeel tijdens de huidige cao-onderhandelingen helemaal niet meer kan staken. Vakbond FNV overweegt in beroep te gaan tegen de uitspraak, zegt een woordvoerder. Het wachten is alleen nog op de inhoudelijke onderbouwing van de uitspraak, die de rechtbank nog moet publiceren.

Hoge Raad

Een hogere rechter zou zomaar de kant van de bonden kunnen kiezen. Barentsen wijst erop dat de Hoge Raad in 2014 en 2015 kort na elkaar in twee zaken bevestigde dat staken een fundamenteel recht is dat alleen in uitzonderlijke gevallen mag worden ingeperkt. ‘Werknemers moeten kunnen staken zonder al te veel procedurele toeters en bellen.’

Dat gebeurt dan ook bij tientallen metaalbedrijven. En voorlopig gaan de acties door. De vakbonden staan al maandenlang lijnrecht tegenover brancheorganisatie FME. Deze week maakten beide kanten in gepeperde persberichten bekend dat een zoveelste toenaderingspoging op niets was uitgelopen. ‘Er ligt een voorstel op tafel waar veel werknemers alleen maar van kunnen dromen. Maar het is voor de bonden blijkbaar niet genoeg’, stelde de FME. ‘De werkgevers willen nog steeds niet eerlijk delen’, schreef de vakbeweging. <