Dwangarbeid achter de tralies

Amsterdam

Lieten H&M en C&A hun shirts en broeken maken door Chinese gevangenen, die dit als dwangarbeid moesten doen? De twee kledinggiganten zien zich gedwongen op die vraag een antwoord te zoeken na een bericht in de Financial Times over het reilen en zeilen in de gevangenis van Shanghai. In het vorige week verschenen artikel beschrijft een oud-journalist hoe hij als gedetineerde zijn medegevangenen H&M- en C&A-kleding zag naaien. Voor dit werk kregen zij een hongerloontje.

De voormalig journalist, Peter Humphrey, bracht in de penitentiaire inrichting in Shanghai bijna twee jaar door. China had Humphrey en diens Amerikaanse vrouw Yu Yingzeng in juli 2013 gearresteerd wegens het ‘illegaal verzamelen van ­privégegevens’ van Chinese burgers. Humphrey en Yu deden op dat moment onderzoek naar een mogelijke lastercampagne tegen de Engelse farmaceut GlaxoSmith door een voormalige Chinese manager van het bedrijf. Het echtpaar kwam pas in 2015 vrij. In de Financial Times beschrijft Humphrey zijn leven in de gevangenis – en hoe de gedetineerden daar ploeterden voor onder andere H&M en C&A.

strafreductie

Volgens Humphrey werkten zowel Chinezen als Aziatische en Afrikaanse buitenlanders van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat aan producten van de twee grote kledingketens. Werkten zij ‘voltijds’, dan kregen zij voor hun arbeid zo’n 120 yuan (15 euro) per maand. Voor gevangenen die geen geld van familie kregen, was dat het enige waarmee ze toiletartikelen en snacks konden kopen, schrijft Humphrey. Ook konden de gedetineerden strafreductie verdienen met hun werk.

In een reactie stellen H&M en C&A niets te weten van eventuele productielijnen achter Chinese tralies. ‘Wij tolereren geen enkele vorm van gedwongen arbeid of arbeid in gevangenschap, verklaart H&M. ‘Wij controleren onze 273 leveranciers in China minstens jaarlijks en hebben geen arbeid in gevangenissen gezien.’ H&M zegt toe te onderzoeken wat er waar is van Humphreys verhaal. Ook C&A stelt een onderzoek in. ‘Het is volledig onacceptabel om kleding te produceren in gevangenissen en het gaat totaal in tegen alle opgestelde regels en eisen waaraan onze leveranciers moeten voldoen.’

Producten laten vervaardigen door gevangenen – het klinkt als een praktijk waarvan multinationals zich verre zouden moeten houden. Toch is het laten werken van gedetineerden voor een mager loon niet typisch Chinees. Ook in de westerse wereld worden gevangenen aan het werk gezet: in gevangenissen in de VS is arbeid verplicht. Gevangenen krijgen tussen de 0,23 en 1,15 dollar per uur (0,19 tot 0,93 euro) voor het maken van producten als matrassen en kentekens. In Texas en Georgia krijgen gedetineerden niets betaald.

In Nederlandse gevangenissen gaat het niet veel anders toe. Ook hier is arbeid verplicht. Volgens de Dienst Justitiële Inrichtingen (DIJ) helpt werken bij de uiteindelijke reïntegratie in de samenleving. De gedetineerden doen nieuwe vaardigheden op bij het maken van ‘fraaie kasten’ en ‘stevige stapelbedden’ en kunnen zo vast wennen aan een normaal werk­ritme. Commerciële klanten van In-Made, zoals het productiebedrijf van de DIJ heet, zijn onder andere kitproducent Bison en steiger- en ladderproducent Euroscaffold. Voor hun arbeid krijgen gevangenen in Nederland 76 eurocent per uur – heel wat meer dan in China, maar geen vetpot. Gevangenen moeten 20 uur per week werken, voor wekelijks iets meer dan 15 euro.

spaarpotje

Met hun spaarpotje kunnen gevangenen boodschappen doen in de gevangeniswinkel. Ook mogen zij het geld gebruiken om een tv of radio voor hun cel te huren.

Maar wat als de gevangenen niet willen werken? ‘Als je niet wilt werken, blijf je gewoon achter de celdeur zitten’, zegt een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid desgevraagd. ‘Dat betekent twintig uur per week extra in je cel.’

Het justitiële systeem in de VS en Nederland is ontegenzeglijk doorzichtiger dan in China. Politieke dissidenten verdwijnen in westerse landen niet zomaar achter tralies, en gevangenen werken er minder lang en verdienen meer dan Humphreys medegedetineerden. Maar werken, dat zullen de gevangenen – of ze nu in de gevangenis van Scheveningen zitten of in die van Shanghai. <