Direct naar artikelinhoud
Energie

Chili toont de hele wereld hoe de groene revolutie kan slagen

Dit windmolenpark in Canela, een stad in het zuiden van Chili, is nog maar het begin van de groene revolutie.Beeld Wikipedia

Chili gaat voorop in schone energie. In de Atacama-woestijn investeren bedrijven enthousiast in energie uit zon, wind en aarde. Precies zoals de wereldleiders, die dinsdag samenkwamen om het klimaatakkoord van Parijs op de rails te houden, willen.

Chili kiest komend weekend een nieuwe president. Over één ding zijn alle kandidaten het eens: de groene revolutie gaat volop door. Chili is een koploper: in 2050 zal 90 procent van de energie duurzaam zijn. De sleutel van het succes ligt in de Atacama-woestijn.

In het grauwe maanlandschap van de Chileense Atacama-woestijn staat een 200 meter hoge toren. In een halve cirkel eromheen staan duizenden spiegels, als gelovigen rond een prediker. Een warmtereceptor van 40 meter ligt aan de voet van de toren te wachten tot hij naar boven wordt getakeld.

De 'zonne-concentrator' in aanbouw gaat in 2019 in werking. Dan zullen de spiegels meebewegen met de zon, en diens warmte naar de receptor op de toren kaatsen. De receptor verhit een zoutoplossing, die daardoor in gas verandert, een windturbine aandrijft en zo energie levert. Het grote voordeel ten opzichte van gewone zonnepanelen: ook als de zon niet schijnt, blijft de energiecentrale draaien.

'In 2040 is al onze energie duurzaam'
Sebastián Piñera, de rechts-conservatieve presidentskandidaat in Chili

Duurzame energieproductie

'We kunnen zeventien uur zonder zon', zegt ingenieur Hernan Aramayo, 'maar dat zal hier nooit voorkomen'. Hij wijst naar de lucht: een paar dunne slierten wit in de verder felblauwe lucht. 'Dit is een extreem bewolkte dag. We hebben hier 365 dagen per jaar zon, dus we hoeven alleen de nachtelijke uren te overbruggen.'

Chili is onder president Michelle Bachelet uitgegroeid tot beste jongetje van de klas als het gaat om duurzame energieproductie. Bij haar aantreden in 2014 definieerde Bachelet ambitieuze doelstellingen, en het land is hard op weg die te halen. 'In 2050 komt 90 procent van onze energie uit duurzame bronnen', zei minister Andrés Rebolledo voor Energie onlangs in een interview.

De Chilenen kiezen zondag een opvolger voor Bachelet, en wat de verschillen tussen de rechts-conservatieve Sebastián Piñera en de centrum-linkse Alejandro Guillier ook zijn: de succesvolle transitie naar groene energie staat niet ter discussie. Piñera belooft zelfs: 'In 2040 is al onze energie duurzaam.'

Kwetsbaarheid

In tegenstelling tot de meeste andere landen in de regio, heeft Chili geen olie- of gasreserves. Tot een jaar of vijf geleden kwam driekwart van de energie uit geïmporteerde fossiele brandstoffen, de rest werd opgewekt door stuwdammen. Chili werd zich pijnlijk bewust van zijn kwetsbaarheid toen buurland Argentinië in 2007 de gaskraan besloot dicht te draaien, omdat het de energie zelf nodig had voor de groeiende energiesector.

Chili heeft geen olie- of gasreserves. Toen Argentinië in 2007 de gaskraan dichtdraaide, werd het land zich bewust van zijn kwetsbaarheid

Er ontstond een energietekort in Chili, burgers en bedrijven gingen gebukt onder almaar stijgende energierekeningen. Plannen voor vervuilende en ontwrichtende kolen- en waterkrachtcentrales stuitten onder Piñera op hevige protesten, zijn opvolger Bachelet besloot uiteindelijk vol in te zetten op écht duurzame bronnen: zon, wind en aardwarmte.

Haar timing bleek goed. Het winnen van energie uit zon en wind is de afgelopen jaren een stuk goedkoper geworden, en energiebedrijven staan te trappelen zich van hun duurzame kant te laten zien. Voor Bachelet haalde Chili 6 procent van de energie uit zon, wind en aardwarmte, nu is dat al 20 procent.

Succesverhaal

De sleutel van Chili's succesverhaal ligt in de Atacama-woestijn, in het noorden van het land. Nergens ter wereld is de zon feller, de lucht droger en de hemel helderder. Er is dan ook geen betere plaats denkbaar voor het opwekken van zonne-energie. De woestijn staat bovendien vol vulkanen, nodig voor het winnen van energie uit aardwarmte. En er staat het hele jaar door een straffe wind, waardoor de regio ook geschikt is voor windmolens.

Het zonne-energieproject in de Atacama is eigendom van het Amerikaanse energiebedrijf EIG. Naast de toren met bijna 11 duizend spiegels bouwt EIG hier 360 duizend zonnepanelen die eveneens langzaam met de zon meedraaien. EIG-directeur Fernando González is overgekomen uit het hoofdkantoor in Washington om de vorderingen te bekijken. 'Chili heeft heldere en gunstige regels voor buitenlandse investeerders, en de regering laat de markt zijn werk doen. Dit project bewijst dat het mogelijk is te concurreren met fossiele brandstoffen. Zonder subsidies.'

De Atacama-woestijn is de sleutel tot dit succes. Nergens ter wereld is de zon feller, de lucht droger en de hemel helderder

Kleine vulkaan

Verderop in de onherbergzame streek ligt vulkaan Cerro Pabellón, de bron van geothermische centrale Geotérmica Del Norte (GDN). De weg ernaartoe bestaat lang uit niets anders dan zand en stenen. Net als het erop lijkt dat hier geen enkel leven mogelijk is, huppelt een kudde lama's voorbij. Op spierwitte zoutvlakten lopen flamingo's parmantig te schudden met hun roze veren. Spaarzame wolken werpen lange schaduwen over de vulkanen. De harde wind doet ze snel bewegen, alsof het beeld versneld wordt afgespeeld.

Cerro Pabellón is een relatief kleine vulkaan op een uitgestrekte vlakte. Hier, op 4.500 meter boven zeeniveau, haalt GDN de hitte uit het binnenste van de aarde en wekt daar energie mee op. 'Dit vulkaantje is als een kind voor mij', zegt projectmanager Guido Cappetti. 'Hij doet het ontzettend goed, ik heb zelden zo'n productieve vulkaan gezien.'

De 72-jarige Italiaan heeft zijn leven gewijd aan het perfectioneren van geothermische energie en verhuisde enkele jaren geleden naar Chili om de eerste geothermische centrale van Zuid-Amerika te bouwen. De in september geopende GDN-centrale - voor 85 procent eigendom van het Italiaanse bedrijf Enel Green Power - kostte 272 miljoen euro en heeft een capaciteit van 48 megawatt. Het kan daarmee 165 duizend Chileense gezinnen van stroom voorzien.

Lastige omstandigheden

De werknemers dragen donkere zonnebrillen en bedekkende kleding, het werktempo is traag. Het zuurstofgebrek in de lucht doet duizelen, overdag brandt de zon genadeloos en 's nachts kan de temperatuur dalen tot -30. Verplegers controleren dagelijks de bloeddruk van het personeel. Wie te hoog zit, moet een tijdje doorbrengen in de zuurstofkamer.

Tot twee jaar geleden hadden we alleen een dieselgenerator
Carlos Reygadas, burgemeester van dorp Ollagüe

'De omstandigheden zijn lastig', geeft technisch ingenieur Marcel Bellenger toe. 'Maar ik vind het prachtig. We zijn pioniers. Dit is de hoogst gelegen geothermische centrale ter wereld.' Met grote passen loopt hij over het terrein. Hete, witte rook spuit met een krachtige straal uit de grond en verspreidt een indringende zwavelgeur. 'Dit is een nieuwe bron', zegt hij met glinsterende ogen. 'Morgen sluiten we hem aan op de leidingen.'

Vanaf de bron lopen dikke pijpleidingen naar de energiecentrale een paar kilometer verderop, in de buurt van het dorp Ollagüe. Het heeft volgens de burgemeester 345 inwoners, maar op een enkele bejaarde na zijn de straten verlaten. Veel huizen zijn aan de buitenkant afgesloten met roestige hangsloten, op de basisschool zitten slechts 33 kinderen.

Quechua-indianen

Ooit woonden hier 4.500 Quechua-indianen in lemen huisjes. Ze werkten in de sulfaatwinning, maar toen daar een synthetisch alternatief voor op de markt kwam, stortte de lokale economie in elkaar. Ook de GDN-centrale levert nauwelijks werkgelegenheid op, afgezien van enkele vrouwen die er de was doen of snacks verkopen aan werknemers. Toch juichen de dorpelingen de komst van de geothermische centrale toe. Vooral omdat het energiebedrijf aan de rand van het dorp ook een hybride energiecentrale van wind en zon heeft gebouwd.

'Tot twee jaar geleden hadden we alleen een dieselgenerator', zegt burgemeester Carlos Reygadas. 'Van middernacht tot 9.00 uur 's ochtends hadden we geen stroom.' Dat zorgde voor allerlei praktische problemen. 'Zat je net lekker in een film, viel de stroom uit. Nu kunnen we eindelijk vlees bewaren in de vriezer. En ijsjes eten.'

Buiten, naast de spoorwegovergang, hangt een speaker. Een kabel haalt stroom uit het gemeentehuis, en de hele dag schalt volksmuziek door de straten. Een oude vrouw steekt de weg over. Haar bijna tandeloze mond is groen van de cocablaadjes, een probaat middel tegen hoogteziekte. Hoe het leven is in de Atacama woestijn? 'Harde wind', mompelt ze. 'En een felle zon.'