Er was dinsdag veel te doen om de stemming in het Britse Lagerhuis van het wetsvoorstel dat afkomstig is van de Britse premier Rishi Sunak himself. Het idee achter de wet is betrekkelijk eenvoudig: vanaf 2027 zal de minimumleeftijd waarop tabaksproducten, zoals sigaretten en vapes, mogen worden verkocht, jaarlijks met één jaar stijgen. Aangezien die grens nu nog op 18 jaar ligt, zal in de praktijk iedereen die in of na 2009 is geboren nooit tabak kunnen kopen in het Verenigd Koninkrijk. Op die manier moet er na verloop van tijd een rookvrije generatie ontstaan over het Kanaal.

Opvallend genoeg waren het vooral leden van Sunaks eigen Conservatieve Partij die tegen zijn voorstel stemden. Ex-premier Boris Johnson noemde het “absolute waanzin”, die andere ex-premier, Liz Truss, vreesde dat de “gezondheidspolitie” begint te beslissen wat mensen eten en drinken. En zelfs Sunaks eigen staatssecretaris voor Handel en Bedrijfsleven, Kemi Badenoch, stemde tegen. Uiteindelijk stemden toch 383 parlementariërs in met het voorstel, ruim meer dan de 67 tegenstemmers.

Met de eerste stemronde in het Lagerhuis is een belangrijke horde genomen om het voorstel wet te maken. In een volgende fase kan het parlement het plan nog verder behandelen en wijzigen, en ook het Britse Hogerhuis moet zich nog buigen over de zaak.

LEES OOK. Experts over methodes om te stoppen met roken: “Hiermee heb je vier keer meer kans op succes”

Historische fout

Als het plan finaal wordt goedgekeurd, gaat het Verenigd Koninkrijk, waar roken jaarlijks aan 80.000 mensen het leven kost, Nieuw-Zeeland achterna. Ook daar was een soortgelijk plan op basis van geboortejaar goedgekeurd, maar de nieuwe, conservatieve coalitie schrapte het nog voor het kon worden geïmplementeerd, omdat de tabaksaccijnzen te belangrijk bleken voor de staatskas.

“De Britten geven een duidelijk maatschappelijk signaal dat de vrije verkoop van tabak een historische vergissing is, die stamt uit een tijd toen de schadelijke gevolgen van roken van nog niet zo gekend waren”

Suzanne Gabriels

Tabaksexperte Stichting tegen Kanker

“Dat was een bijzonder cynisch schouwspel”, zegt Suzanne Gabriels, tabaksexperte bij Stichting tegen Kanker, dat het Britse plan ook graag in ons land zou zien treden. “Het idee van zo’n verkoopverbod met stijgende leeftijdsgrens circuleert al een paar jaar en internationaal gezien wordt het door alle tabaksexperten gunstig onthaald. Dat het Verenigd Koninkrijk stappen hiertoe zet, is dan ook heel interessant. Ze geven een duidelijk maatschappelijk signaal dat de vrije verkoop van tabak een historische vergissing is, die stamt uit een tijd toen de schadelijke gevolgen van roken van nog niet zo gekend waren.”

LEES OOK. Roken wordt duurder en is vanaf 2025 op veel plaatsen verboden: dit betekent het voor jou

Politieke tegenstand

In ons land is roken mee de oorzaak van bijna één op de drie overlijdens door kanker. Toch loopt de Wetstraat niet warm voor een verkoopverbod naar Brits model. “We hebben het specifiek nagevraagd bij partijen. Groen, Les Engagés en Défi staan er helemaal achter, Vooruit behield nog enig voorbehoud en Ecolo nam niet echt positie in. Een hele hoop andere partijen – N-VA, CD&V, Open VLD, MR en de PS – waren tegen”, zegt Gabriels.

Ook is de vraag of zo’n verkoopverbod juridisch waterdicht is. “Europa verbiedt leeftijdsdiscriminatie enkel in arbeidsbetrekkingen, maar de Belgische wetgeving verbiedt het ook bij de verkoop van goederen en diensten. En tegenstanders zullen zich ook kunnen beroepen op het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel”, duidt grondwetsspecialist Jogchum Vrielink. “Je zal dus moeten kunnen aantonen dat je een legitiem doel dient – dat lijkt me in dezen wel het geval – maar ook dat de maatregel proportioneel en noodzakelijk is. Dat je met andere woorden geen minder ingrijpende maatregelen zou kunnen treffen. Dat de grens elk jaar mee opschuift, lijkt me het kwetsbare punt aan dit voorstel. Hoe de rechterlijke macht daarmee zou omgaan, is heel moeilijk te voorspellen.”