In Ede zeven ze wc-papier uit het rioolwater, en doen er veel nuttigs mee
Gebruikt wc-papier inzetten om energie op te wekken én het water schoner te maken. Het klinkt als een vreemde tegenstelling, maar in een demonstratieruimte in Ede lukt het. Waterschap Vallei en Veluwe spreekt van een wereldprimeur.
De grote truc is dat van dat wc-papier actieve kool wordt gemaakt, een product dat bekendstaat omdat het allerlei stoffen bijzonder goed weet te absorberen. In Ede zetten ze die actieve kool in om medicijnen uit rioolwater te halen. Belangrijk, want medicijnresten die hun weg naar het oppervlaktewater vinden, kunnen schade toebrengen aan vissen en andere dieren.
Op tafel in Ede staan twee minuscule potjes met vloeistof en een schaaltje met korreltjes; het resultaat van de proef waarbij het waterschap toiletpapier uit het rioolwater zeefde. ‘We ontwaterden en droogden de pulp en persten er celluloserijke brokjes van’, zegt technoloog Erik van den Berg. De brokjes werden in een zogeheten pyrolyse-oven met een beetje zuurstof aan het smeulen gebracht, à la de barbecue. ‘De koolblokjes blijken na activering met hete stoom zich te gedragen als zogeheten actieve kool en uitstekend medicijnresten uit het rioolwater te vangen’, zegt Van den Berg.
Meer en meer resten
Medicijnresten zijn een groeiend probleem in het afvalwater. ‘We leven steeds langer, maar daardoor komen er meer en nieuwe medicijnresten in het riool’, zegt dijkgraaf Tanja Klip-Martin van het waterschap. ‘We slaan nu meerdere vliegen in één klap. Door toiletpapier te zeven, verloopt ons zuiveringsproces beter en goedkoper, want de bacteriën kunnen nu niet veel met cellulose. Kijk, in dit potje zitten zuren, die vrijkomen in het smeulproces. Daarmee kunnen we meer van de meststof fosfaat terugwinnen en ook nitraat beter verwijderen. Er ontstaat ook nog bio-olie die we als stookolie verkopen. Het smeulproces houdt zichzelf gaande.’
Klip-Martin kondigt vandaag de bouw van een proeffabriek aan, die vanaf dit najaar één derde van het afvalwater van Ede voor meer dan tachtig procent van veelvoorkomende medicijnresten als oxazepam en benzotriazool gaat zuiveren. ‘We willen naar 90 procent en meer toe.’ De proef kost € 1,2 miljoen euro, waarvan € 700.000 van het Europese Interreg-fonds is. Doel is dat het proces geld gaat opleveren, waardoor de waterschapsbelasting voor huishoudens minder sterk stijgt.
Een elegant project
Bij STOWA, kenniscentrum voor waterbeheerders, noemt afvalwatertechnoloog Cora Uijterlinde het project in Ede ‘elegant’. ‘Op lokale schaal actief kool maken uit niet-fossiele bronnen past in de circulaire economie’, zegt Uijterlinde, die niet bij het onderzoek is betrokken. ‘Ik hoop de resultaten van de proef snel te ontvangen.’
De ‘circulaire’ actieve kool van toiletpapier lijkt slecht nieuws voor multinational Cabot Norit, die de helft van de actieve koolproductie maakt uit steenkool en bruinkool. ‘Het idee om toiletpapier te gebruiken ondersteunen wij, want ook wij benutten al reststromen als olijfpitten, kokosnoot en afvalhout als bron voor actieve kool’, zegt technoloog Jantien Foekema.
Ze vraagt zich wel af of de Edense waterzuivering kan voorzien in voldoende toiletpapier om het project economisch levensvatbaar te maken. ‘Bovendien vraagt elke vervuiling een andere vorm van actieve kool. In het menselijk lichaam vangt een type Norit-kool giftige stoffen weg die diarree veroorzaken, maar om bijvoorbeeld partydrugs weg te vangen heb je weer andere kool-typen nodig’, aldus Foekema, die rept van wel 200 verschillende actieve koolsoorten.
Ideeën voor de toekomst
Hoogleraar membraantechnologie Kitty Nijmeijer van de Universiteit Eindhoven trekt het nog breder. ‘Pesticiden, medicijnresten en chemische afvalstoffen zijn talrijk en verschillen enorm. Sommige stoffen kunnen goed met actieve kool worden weggevangen, andere met ozon en weer andere, zoals diclofenac, vangen we effectief met membranen. Daarbij wordt het rioolwater door fijne rietjes gedrukt en blijft de vervuiling achter. Waarschijnlijk is het hele scala aan technieken nodig.’
Dijkgraaf Klip-Martin beaamt dat laatste, al was het alleen maar omdat er te weinig toiletpapier in het afvalwater zit om alle medicijnresten in de regio te verwijderen. ‘Voorlopig kunnen we zeefgoed van onze andere installaties hier toevoegen. Breekt de techniek in heel Nederland door, dan kunnen we ook bermmaaisel of afvalslib uit de papierindustrie erbij nemen.’