Protest aan Vlaamse universiteiten steeds ‘radicaler’: hoe innig zijn de relaties van onze uniefs met Israël dan?

Minstens honderd studenten hebben zich al ingeschreven voor een bezetting van een universiteitsgebouw van de UGent. “We voelen ons genoodzaakt tot radicalere acties, omdat we al maanden hetzelfde vragen”, zegt een studente die optreedt als woordvoerder en zich Siska laat noemen. “De rector heeft al laten weten dat hij geen toestemming geeft voor een bezetting, maar de bewaking is op de hoogte, zodat alles veilig kan verlopen.”

De studenten hadden rector Rik Van De Walle vrijdag voor de keuze geplaatst: een uitfasering van “alle samenwerkingen met Israëlische instituties die medeplichtig zijn aan de genocide” , of bezetting. Daarnaast hebben ze ook klimaateisen.

Ze betoogden voor de bijeenkomst van de raad van bestuur. Die moest zich vrijdag buigen over een advies van de Commissie Mensenrechtenbeleid en Dual Use Onderzoek. Uit de vertrouwelijke documenten die De Morgen kon inkijken, blijkt dat de commissie het beleid wil aanscherpen “gelet op de ernst van de situatie in Gaza, die gekenmerkt wordt door systematische en grootschalige mensenrechtenschendingen door de Israëlische veiligheidsdiensten”.

De commissie stelt voor dat de UGent tijdelijk geen bilaterale akkoorden afsluit met Israëlische universiteiten. Voor nieuwe multilaterale akkoorden vraagt de commissie om universiteiten uit te sluiten die rechtstreeks betrokken zijn bij bepaalde schendingen.

Ze noemt daarbij expliciet The Hebrew University, waar onderzoekers van UGent mee zouden samenwerken. Die universiteit ligt op bezet Palestijns gebied en zou volgens haar eigen communicatie ‘militaire eenheden logististieke ondersteuning’ hebben verleend tijdens de aanvallen op de Gazastrook.

Het advies heeft niet meteen grote impact, want er lopen op dit moment geen bilaterale samenwerkingen en bestaande multilaterale samenwerkingen worden er niet door opgeschort. Toch heeft volgens informatie van De Morgen de Raad van Bestuur, na uren van discussie, het advies met meerderheid verworpen.

De redenen daarvoor zijn dat sommige leden van de raad vinden dat een aparte behandeling van Israël niet aangewezen is en dat je de banden zou verbreken met bepaalde universiteiten en onderzoekers die net kritisch staan tegenover de regering van Benjamin Netanyahu.

De Raad van Bestuur kreeg ook briefwisseling te zien tussen rector Van de Walle en het hoofd van Tel Aviv University, waarin die laatste zijn eigen universiteit roemt als een bastion van vrijheden en kritisch denken. Hij schrijft expliciet dat zijn universiteit niet blind de overheid volgt, maar net de leiding nam tegen de juridische hervormingen van de Israëlische regering. Professor Ariel Porat noemt een eventuele uitsluiting van zijn universiteit ‘onjuist, oncollegiaal en een schending van de kernprincipes van academische samenwerking’.

Het advies van de mensenrechtencommissie haalde het dus niet. Voorzitter van de raad van bestuur Geert Bourgeois (N-VA) verwijst voor een reactie naar rector Rik Van de Walle. Die bevestigde vrijdagavond laat dat er “geen afwijking komt van het mensenrechtenbeleid voor één bepaald land, in dit geval Israël”.

Wel komt er voortaan transparante communicatie over de positieve en negatieve beslissing van gescreende samenwerkingen met Israëlische partners. Na het weekend volgt meer communicatie over deze beslissingen.

Moeten we dan vanaf maandag een situatie zoals in New York verwachten, waar gebouwen van Columbia University twee weken zijn bezet, tot de politie hardhandig ingreep en studenten arresteerde?

“De situatie is heel anders”, zegt Koen Bogaert, docent aan de vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies van de Universiteit Gent en een van de trekkers van protest door academici. “In de VS scharen zowel de Democratische regering als de Republikeinse oppositie zich blind achter Israël, en dus gaan studenten er meer de confrontatie aan. Dat zal in Gent niet gebeuren.”

De UGent communiceerde bovendien een draaiboek van veertien regels waarbij de bezetting getolereerd wordt. Het gaat er dan bijvoorbeeld om dat de actievoerders zelf stewards voorzien, de academische activiteiten niet belemmeren, geen drugs of alcohol in de gebouwen brengen, of open vuur maken.

Een van de organisaties achter het protest in Gent, End Fossil, bezette vorig jaar campus Blandijnberg al enkele dagen en dat verliep zonder erg.

Iron Dome

Ook aan andere Vlaamse universiteiten is protest, want ook daar werken Vlaamse onderzoekers samen met Israëlische collega’s. De simpele reden is dat Israël deel uitmaakt van het Europese academische netwerk. Israëlische onderzoekers kunnen zo deelnemen aan consortia binnen het Horizon Europe-programma, waardoor ze toegang hebben tot een pot van 95,5 miljard euro. Dat verklaart de vele multilaterale samenwerkingen.

VUB-onderzoekers hebben zo bijvoorbeeld samenwerkingen met het Technion-instituut, de zelfverklaarde ‘ruggengraat van de natie’. Die hoog aangeschreven technologiecampus levert kennis voor drones, afweersystemen en andere wapens aan Israëlische militaire bedrijven en het leger.

Technion gaat er prat op dat het rakettenschild Iron Dome door zijn alumni is uitgevonden. Na de terreuraanvallen van Hamas op 7 oktober loofde de unief een premie van 1.500 euro uit voor studenten die opgeroepen werden voor legerdienst.

VUB-studenten voerden de afgelopen maanden actie en beraden zich nu over verdere stappen. Een bezetting zoals in Gent is niet uitgesloten. “De tijd voor loze woorden is voorbij”, zegt VUB-studente Emma Desmet.

Onderzoekers van de KU Leuven zitten in samenwerkingen met zeven Israëlische universiteiten, waaronder de eerder genoemde Hebrew University, maar ook Technion.

Leuvense studenten voeren een symbolische actie. Ze houden om beurten een stoel bezet voor de universiteitshallen, na een eerdere hongerstaking op die stoel door studente Hanna De Boe. Daarbij zijn ook leden aanwezig van COMAC, de studentenafdeling van PVDA.

De KU Leuven publiceerde donderdag een uitgebreide tekst van rector Luc Sels waarin die de mensenrechtenschendingen in Israël en de Gazastrook aanklaagt, en een advies van de ethische commissie toelicht. Die commissie “raadt aan om zolang de Israëlische regering haar harde lijn aanhoudt de nodige zorgvuldigheid en terughoudendheid aan de dag te leggen bij het plannen van nieuwe samenwerkingen”.

Nadia Fadil, antropologieprofessor aan de KU Leuven, is positief over de beslissing van haar universiteit. In februari riep ze de KU Leuven nog op om alle samenwerkingsverbanden met Israël te verbreken. “Ik hoop dat het een precedent schept voor andere Europese universiteiten om op zijn minst terughoudendheid te tonen in hun samenwerkingen met Israël en daarvan af te zien waar mogelijk en waar nodig”, schrijft Fadil op X.