Italië op weg naar nieuwe verkiezingen nadat kandidaat-premier handdoek in de ring gooit

Conte voelde zich gedwongen om zich terug te trekken omdat president Sergio Mattarella het niet eens was met de door hem ingeleverde lijst van kandidaat-ministers. Omdat deze formatie met 83 dagen al de langste ooit is in Italië, benoemt Mattarella waarschijnlijk snel een tussenregering. Aan haar de taak om zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen uit te schrijven.

Zowel Matteo Salvini van de Lega als Vijfsterren-voorman Luigi Di Maio reageerde zondagavond furieus. "Dit is een institutionele botsing zonder precedent", zei Di Maio op Facebook. "Wat is het punt van verkiezingen als je uiteindelijk toch je oren laat hangen naar de financiële markten?"

"Iemand – onder druk van wie? – heeft nee gezegd", zei Salvini. "Maar Italië is geen kolonie."

Euro? Historische vergissing

Dat het kabinet al in duigen ligt voor het goed en wel begonnen is, heeft een duidelijke reden: Paolo Savona (81), de door de Lega en de Vijfsterrenbeweging gedroomde kandidaat om minister van Financiën te worden. Savona is een overtuigde euroscepticus, die ooit zei dat de euro een ‘historische vergissing’ is. Italië zou zich volgens hem moeten opmaken voor een mogelijk vertrek uit de muntunie

"De euro is een Duitse kooi, we hebben een plan B nodig", schreef Savona in zijn nog te verschijnen autobiografie. Ook noemde hij de Noord-Europese druk op financiële hervormingen in Italië "koloniale omstandigheden die Griekenland ook al heeft ervaren". "Duitsland heeft zijn visie over de eigen rol in Europa niet meer aangepast sinds het einde van het nazisme, ook al gebruiken ze niet langer militaire macht om die rol op te leggen."

Zo’n man op een sleutelpositie als Financiën benoemen, vond Mattarella een brug te ver in een land dat er juist alles aan moet doen om een serieuze financiële crisis te voorkomen. Dat is met recht een verrassing: Mattarella (76) heeft tijdens zijn lange politieke carrière het conflict juist zo veel mogelijk proberen te vermijden. Altijd riep hij zijn land op om kalm te blijven, altijd probeerde hij de waan van de dag te ontstijgen.

Zondagavond zei hij dat hij nu niet anders kon. "Elke dag stijgt de spread verder, en daarmee onze schulden." Hij zou verschillende alternatieve ministers hebben voorgesteld, maar die werden structureel geweigerd door de coalitiepartners. "Niemand kan zeggen dat ik de geboorte van deze regering heb tegengehouden. Ik heb alle voorstellen geaccepteerd, behalve die voor de minister van Financiën."

Politiek spel

Met zijn afwijzing werpt Mattarella een enorme schaduw over de toekomst van Italië. Als er inderdaad nieuwe verkiezingen komen, zullen zowel de Lega als de Vijfsterrenbeweging een ongekend harde campagne voeren, waarbij ze met volle kracht zullen inbeuken op de gevestigde orde – op de financiële markten die al in paniek raakten nog voor één euro was uitgegeven, op de partijdige pers die maar negatieve stukken bleef publiceren, op Noord-Europese regeringsleiders en Brusselse ambtenaren die zich in allerhande verklaringen bezorgd uitspraken over de plannen van de nieuwe regering.

Maar ze zullen vooral inbeuken op het politieke establishment, dat volgens de twee partijen sinds zondagavond wordt gepersonifieerd door een 76-jarige, niet door het volk gekozen president, die het na een, volgens hen, smerig politiek spel in de achterkamertjes van Rome in zijn hoofd durft te halen de meerderheid van het Italiaanse volk te negeren door op zijn eigen kompas te varen.

Het is een risico dat Mattarella ongetwijfeld zal hebben ingecalculeerd voor hij zondagavond besloot wat hij besloot. Maar blijkbaar was zijn conclusie onderaan de streep duidelijk: liever dat, dan Paolo Savona.