Zijn voetballers nog wel veilig voor hun eigen fans?

‘Shirt uit, jij. Je bent het niet waard!’ Sparta is zojuist gedegradeerd naar de eerste divisie, na een 3-1-nederlaag tegen FC Emmen, als de spelers van de Rotterdamse club met lood in hun schoenen toch maar besluiten om de fans te bedanken voor hun steun in het afgelopen seizoen.

Op dat moment klimt een groepje boze fans de reclameborden over. Ze stormen op Thomas Verhaar af. De aanvaller deinst naar achteren, maar kan niet voorkomen dat hij drie keer wordt geduwd. ‘Ontevreden zijn kan’, stelt Verhaars ploeggenoot Stijn Spierings even later voor de camera van Fox. ‘Maar aan spelers komen, gaat een stap te ver.’

Het incident met Verhaar staat niet op zichzelf. Bij NEC kreeg doelman Joris Delle het dit seizoen aan de stok met supporters die ’s nachts de bus hadden opgewacht na een nederlaag. Delle zou verhaal zijn gaan halen nadat er een spiegel van één van spelersauto's was afgetrapt.

Verhoudingen staan op scherp 

Bij FC Twente moest trainer Marino Pusic na de laatste competitiewedstrijd tijdens de ereronde fans tot bedaren brengen, nadat deze dreigend richting de spelers waren gelopen. En bij Ajax werd Hakim Ziyech door zijn eigen supporters belaagd, nadat ze de spelers bij de Arena hadden opgewacht na de nederlaag tegen PSV.

Zijn spelers niet meer veilig voor hun eigen fans? VVCS-voorzitter Danny Hesp (48) benadrukt dat hij niet als ‘een ouwe lul’ wil overkomen, maar toen hij zelf in de jaren negentig nog voetbalde bij onder meer Ajax en AZ was het heftigste supportersprotest dat hij meemaakte een spandoek waarin de trainer werd verzocht op te rotten.

Zo vriendelijk, concludeert hij, gaat het er al lang niet meer aan toe. De verhoudingen tussen fans en spelers zijn op scherp komen te staan. Met als schrikbeeld de taferelen zoals bij Sporting Lissabon, waar hooligans onlangs de spelers in de kleedkamer van hun eigen trainingscomplex molesteerden en de Nederlandse sterspeler Bast Dost aan zijn hoofd verwondden. 

Hesp ziet die verharding terug in de maatschappij. Volgens hem speelt de opkomst van de sociale media een grote rol. ‘We weten tegenwoordig alles van de spelers. Waar ze wonen, wat ze eten, waarnaartoe ze op vakantie gaan. Mensen beschouwen ze daardoor als een soort vriend. Het verlaagt de drempel om ze bij tegenslag hardhandig ter verantwoording te roepen.’

Peter van der Zwan, bestuurslid van de supportersvereniging van Sparta, meent dat de sociale media fans en spelers aan de ene kant dichter bij elkaar hebben gebracht, maar ziet in sommige gevallen juist ook de kloof toenemen. ‘Ik zat net wat te scrollen op mijn telefoon, zag ik foto’s voorbij komen van spelers als Fred Friday en Frederik Holst. Die jongens leven in een totaal andere wereld. Terwijl ik een dag vrij heb moeten nemen om de degradatie te verwerken, stuurden zij al vrolijk foto’s van hun vakantieadres.’

Het voelt voor hem als digitaal zout in een open wond. ‘Je zou die gasten toch wat aandoen.’

Nieuwe norm

Begrijp hem goed, hij keurt de actie van ‘dat stelletje randdebielen’ ten strengste af. Van de spelers blijf je af. ‘Het hoort niet bij een herenclub als Sparta.’ Maar ergens zegt hij wel te snappen waar hun gevoel vandaan komt.

‘Het mondiale voetbal draait steeds meer om geld, investeerders. Je zou maar fan van Roda JC zijn. Een Russische investeerder belooft gouden bergen, maar komt achter de tralies terecht. Het zijn dat soort taferelen die voor een toenemend gevoel van onmacht zorgen bij de achterban.’

Bij NEC is de situatie nu al zover dat spelers hun auto op een geheime locatie parkeren, zodat ze niet door supporters kunnen worden beschadigd na een nederlaag. Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, herkent de dynamiek uit literatuur over protestdeelname. ‘Op het moment dat een mensen een gevoel van onmacht ervaren, past een klein groepje de nothing to lose-strategie toe. Ze zijn bereid meer geweld te gebruiken om hun doel te bereiken.’

Sparta-fan Van der Zwan denkt, in algemene zin, dat de onvrede van veel fans voortkomt uit het feit dat ze zich steeds minder gehoord en gezien voelen. Neem een club als Ajax, zegt hij. ‘Vanaf het moment dat ze naar de Arena zijn verhuisd, is het een kille beursclub geworden. Kijk naar al die besloten trainingen daar. Waar kun je als supporter nog je stem laten horen? Cru gezegd wordt de stap naar het opwachten van een spelersbus steeds kleiner.’

Hoogleraar Van Stekelenburg betoogt dat de bedreigingen aan het adres van eigen spelers niet nieuw zijn, maar de fysieke aanvallen wel. ‘Dat is een interessant gegeven, dat moeilijk te verklaren is. Het fysiek bedreigen van eigen spelers is geen doelbewuste strategie, maar iets wat spontaan ontstaat bij supporters. De toekomst moet gaan uitwijzen of dit de nieuwe norm wordt.’