“Witte mensen die een stuk maken over racisme, dat kan gevoelig liggen”
Voor de vierde keer slaan auteur Annelies Verbeke en het Nederlandse theatercollectief Wunderbaum, met de Belgische Wine Dierickx in de rangen, de handen in elkaar: het resultaat heet Daar gaan we weer (White Male Privilege), een voorstelling over, jawel: white male privilege. “Voor veel mensen is dat heel explosief materiaal.”
“Toen Wunderbaum mij vroeg om een tekst te schrijven, lag het thema al vast”, vertelt auteur Annelies Verbeke. “De titel ook: White Male Privilege. Ik heb hen toch even laten weten dat ik niet voor die titel zou kiezen: die schrikt af. Dan komt er niemand. Vandaar Daar gaan we weer. Om te zeggen: we weten dat u al vaak herhaald hebt dat de discussie u vermoeit. Maar wij brengen geen opiniestuk, geen pamflet. Er is al veel over gezegd, maar een artistieke benadering kan nog heel interessant zijn, denk ik.”
Daar gaan we weer draait rond drie werknemers van een Amerikaans cultuurtijdschrift dat een golf van kritiek over zich heen krijgt wanneer een cover met een zwarte vrouw als racistisch wordt ervaren. Het leidt tot een discussie tussen redacteurs Inge (Wine Dierickx), Ton (Matijs Jansen) en Lesley (Maartje Remmers), die geconfronteerd worden met hun onwetendheid over racisme, seksisme en de privileges die ze zelf genieten – als man, als blanke of als middenklasser. Zelfreflectie was ook belangrijk bij het schrijven Daar gaan we weer, legt Verbeke uit. “Over heel wat van die zaken heb ik de laatste jaren veel nagedacht. Het was nodig om de confrontatie met mezelf aan te gaan. Je moet jezelf niet als volmaakt zien om over zulke thema's te praten. Maar je moet wel over jezelf en je eigen standpunten durven na te denken.”
'Het is net onze bedoeling om een wit publiek met de eigen vooroordelen te confronteren'
Er zitten ook veel eigen standpunten in de tekst. Verbeke legde aan de acteurs een lijst met veertig vragen over het onderwerp voor, en de antwoorden dienden als inspiratie. “Voor ons zijn dit geen afstandelijke personages”, duidt Wine Dierickx. “Bij Wunderbaum vinden we het belangrijk dat we ook altijd persoonlijk betrokken zijn bij het onderwerp. Het zijn transparante rollen, die ook op onszelf betrekking hebben.”
Witte bubbel
De 'witte bubbel', waarmee de personages uit Daar gaan we weer geconfronteerd worden, die herkent Wunderbaum ook. “Ik beschouw mezelf als iemand die verdraagzaam en progressief is, die heel open naar de wereld kijkt”, zegt Dierickx. “Maar voor mij is het gemakkelijk om zo te denken, want ik leef in een superwitte wereld. Toen ik drama studeerde, zat er niemand met een ander kleurtje op school. Gelukkig is dat nu aan het veranderen, zie ik.”
Maar voorstellingen over racisme liggen gevoelig – denk maar aan de controverse die ontstond bij de heropvoering van Hugo Claus' koloniale satire, Het leven en de werken van Leopold II, in de KVS. “Dat toont dat we in een overgangsfase zitten”, vindt Verbeke. “Zeker over dekolonisatie merk ik dat er bij mezelf, maar ook bij andere mensen, de laatste jaren een nieuw bewustzijn is ontstaan. We zijn voor de première dan ook heel nerveus geweest. Want witte mensen die een stuk maken over racisme: dat kan gevoelig liggen. Voor veel mensen is dit heel explosief materiaal.”
Twijfel leefde ook bij Wunderbaum. “We hebben daar lang over gepraat”, verklaart Dierickx. “Is het wel aan ons om hier iets over te zeggen, vanuit onze witte bubbel? Maar dit is geen voorstelling over racisme in het algemeen, maar over onbewust racisme. Over drie hoogopgeleide, links-progressieve mensen, wier denken in vraag wordt gesteld. Het moet vanuit die mensen verteld worden.”
Om hun eigen denken in vraag te stellen, trok de hele ploeg ook voor tien dagen naar het Amerikaanse North Carolina, waar regelmatig rellen uitbreken over racistische standbeelden. “Racisme komt daar op een heel agressieve, heel bedreigende manier voor”, zag Dierickx. “Maar door onze intensieve gesprekken met die studenten, leerden we dat het probleem in de kern hetzelfde is als hier.”
Ongemakkelijk
Het publiek mag zich ook voorbereiden op een confrontatie met de eigen vooroordelen. Want net als de acteurs is ook de gemiddelde theaterganger iemand die profiteert van white (male) privilege. Dat beseft ook Dierickx. “Maar het is ook net onze bedoeling om een wit publiek hiermee te confronteren. Al is het natuurlijk altijd fijn als er ook andersgekleurde mensen in de zaal zitten. Zij reageren vaak helemaal anders, of lachen op andere momenten. Dat is soms ongemakkelijk, maar ook interessant.”
“Het is een stuk voor iedereen, een discussie die iedereen aanbelangt. En we willen een zo divers mogelijk publiek", vult Verbeke aan. "Soms lukt dat, soms lukt dat niet. Het hangt heel erg af van stad tot stad, merkten we bij de Nederlandse tournee. Maar we willen de mensen wel confronteren. Na de voorstelling kwamen toeschouwers me soms zeggen dat ze er ongemakkelijk van werden, dat ze zichzelf herkennen in wat er op de scène gebeurt. Zoveel te beter.”
Daar gaan we weer, vanaf 29 mei in Monty (op locatie).
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
