4 vragen

De Benelux-landen willen in dezelfde tijdzone blijven. Maar kan dat ook?

Beeld Thinkstock

België, Nederland en Luxemburg willen in dezelfde tijdzone blijven na de afschaffing van de overgang tussen zomeruur en winteruur. Daarover zijn de drie buurlanden het principieel eens. Maar of dat ook zal lukken?

Pieter Gordts en Jeroen Van Horenbeek 20 september 2018, 19:26

Wat voorafging

Europa is de overgang tussen zomeruur en winteruur beu. Meer dan 80 procent van de Europeanen wil af van de halfjaarlijkse switch, leert een onlinepeiling van de Europese Commissie. Wetenschappers hebben al langer negatieve effecten op het slaapritme, het aantal verkeersongevallen en de melkproductie van koeien vastgesteld.

Tegen april volgend jaar moet elke lidstaat daarom laten weten of het de klok permanent vooruit of achteruit wil draaien. Wie voor de zomertijd kiest, zal voorgoed overschakelen in maart 2019. Wie de wintertijd wil, zet in oktober 2019 het horloge een uur terug. In theorie kan dit ertoe leiden dat buurlanden plots in andere tijdzones vertoeven; elke lidstaat mag immers zelf kiezen.

Vandaag is Europa onderverdeeld in drie tijdzones: de West-Europese tijd (in Portugal, Ierland en het VK), de Centraal-Europese tijd (in 17 landen waaronder België) en de Oost-Europese tijd (onder meer in Finland, Letland, Roemenië en Cyprus).

Wat besliste de Benelux vandaag?

Om te vermijden dat het in Maastricht plots een uur later is dan in Hasselt, zijn België, Nederland en Luxemburg het erover eens dat ze in de toekomst principieel voor dezelfde tijdzone kiezen. De premiers Charles Michel, Mark Rutte en Xavier Bettel hebben elkaar hier vandaag over gesproken. Voor aanvang van de Europese top in Salzburg zat het drietal samen.

“Het is onze prioriteit om een gezamenlijke beslissing te nemen en daar ook een aantal buurlanden bij te betrekken”, laat Michel weten. Zo wil hij ook Frankrijk en Duitsland hun zeg laten doen, om zoveel mogelijk landen in dezelfde tijdzone te houden. Premier Michel belooft ook een “vorm van raadpleging” in de drie Benelux-landen.

Ilse Van Overveld, woordvoerster van Nederlands premier Mark Rutte, spreekt dit echter tegen. Volgens haar is er voorlopig niet afgesproken over een volksraadpleging over de hele Benelux.

Is er een consensus over winter- of zomeruur?

Voorlopig nog niet. De onlinepeiling van de Europese Commissie leert dat men in België eerder voorstander is van het behoud van de zomertijd, terwijl men in Nederland liever overschakelt op de wintertijd.

Of deze standpunten met elkaar te verzoenen vallen, is nog onzeker. Een compromis à la Belge is alvast niet mogelijk: het is zwart of wit, voorgoed zomeruur of winteruur. De Nederlandse minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren heeft al gezegd dat er rekening zal worden gehouden met de wens van zo veel mogelijk Nederlanders.

Een groots Benelux-referendum over de afschaffing van het zomeruur en winteruur komt er wellicht niet

Binnen de Belgische regering luidt het dat er naar een pragmatische oplossing gezocht wordt. De slechtst mogelijke uitkomst is die waarbij er binnen de Benelux plots verschillende tijdzones ontstaan, klinkt het.

Krijgt de burger inspraak?

Premier Michel belooft een “vorm van raadpleging”, maar wat dit dan concreet zal inhouden, blijft nog een raadsel. Een groots Benelux-referendum over de afschaffing van het zomeruur en winteruur zal er wellicht niet komen. Eerst en vooral zorgt het woord referendum sinds het brexit-debacle voor koud zweet bij elk staatshoofd. Belangrijker is dat ons land wettelijk gezien geen referendum kan organiseren op federaal niveau.

Toch is het de expliciete bedoeling van de drie Benelux-landen om burgers inspraak te geven over het onderwerp. Hoe dat moet gebeuren, is vooralsnog onduidelijk. "Dat kan een peiling zijn of een raadpleging via internet waarbij burgers hun advies geven over bepaalde vragen", klinkt het bij Michel. "Onze experten zitten momenteel samen om te bepalen hoe we dit zullen aanpakken."

Onze noorderburen houden het zo mogelijk nog vager: "Het gaat om een lichte vorm van consultatie", zegt Van Overveld. "Dat kan gaan om focusgroepen, of het peilen van meningen bij belangengroepen, zoals bijvoorbeeld binnen de landbouw."

Wat is nu eigenlijk het beste?

Als we de experts mogen geloven: het winteruur. VRT-weerman Frank Deboosere liet al meermaals verstaan voorstander te zijn van het winteruur. Permanent overschakelen naar het zomeruur zou voor praktische problemen zorgen. Zo zou de zon in het midden van de winter pas na 9 uur opkomen. Die donkerte in de ochtend zou voor meer ongevallen kunnen zorgen.

"Natuurlijk is het winteruur beter", zegt Johan Verbraecken van het slaapcentrum aan de Universiteit Antwerpen. "Dat sluit het best aan bij ons natuurlijke ritme. Het uur dat we in zomertijd afwijken van dat ritme geeft problemen van vermoeidheid."

"Als u bijvoorbeeld een uur te laat gaat slapen, maar u blijft 's ochtends ook een uur langer liggen, zal uw ritme toch verstoord raken", legt hij uit. Op korte termijn, zoals bij het jaarlijks overschakelen, valt die gewenning wel mee. "Op lange termijn kan dat voor langdurige problemen zorgen, gaande van niet goed inslapen tot stemmingsproblemen. Al is daar nog niet bijster veel onderzoek naar gedaan", zegt Verbraecken.

"Natuurlijk is het winteruur beter, dat sluit het best aan bij ons natuurlijke ritme"

Johan Verbraecken, slaapcentrum Universiteit Antwerpen

Opvallend is wel dat er nauwelijks iemand lijkt wakker te liggen van het vraagstuk. Werkgeversorganisatie VOKA laat weten geen formeel standpunt te hebben, "aangezien dat niet leeft bij onze leden". Ook de Boerenbond heeft geen officieel standpunt, al gaat de kwestie daar intern wel over de tongen. "Enkel bij boeren die werken met dieren, leeft het vraagstuk", zegt woordvoerder Luc Vanoirbeek.