Archieffoto
James Arthur Photography

Geen zin in bijzitterschap? U bent gewaarschuwd: 2.300 niet opgedaagde bijzitters betaalden er tot 800 euro voor

Meer dan 2.100 opgeroepen bijzitters hebben bij de vorige verkiezingen hun kat gestuurd naar het stem- of telbureau, zonder geldige reden. Dat blijkt uit een rondvraag van VRT NWS. In tegenstelling tot mensen die niet zijn gaan stemmen, wordt hieraan wél systematisch gevolg gegeven. De meerderheid betaalde de voorgestelde minnelijke schikking van 250 euro, de rest deed dat niet en belandde voor de rechtbank. Daar werden meestal boetes van 400 tot 800 euro gegeven.

Zo'n twee maanden vóór verkiezingsdag valt in vele huizen een oproepings­brief in de bus om te gaan "zitten" in een stem- of telbureau, als bijzitter of voorzitter. Wie geen geldige reden heeft om niet te komen opdagen, móét komen. Een burgerplicht heet dat dan. Maar tijdens de gemeenteraads­verkiezingen in oktober vorig jaar, bleven sommigen toch liever thuis, zo bleek uit een rondvraag van VRT NWS. 

Meer dan 2.100 opgeroepen bijzitters kwamen niet opdagen op die verkiezingsdag op 14 oktober 2018. Op zich leverde dat in de praktijk geen problemen op: alle stem- en telbureaus vonden voldoende andere bijzitters. Maar het gerecht in ons land geeft wel gevolg aan de beslissing om niet op te dagen zonder geldige reden. Het college van procureurs-generaal verspreidde in een omzendbrief enkele dagen voor de verkiezingen een duidelijk vervolgingsbeleid. Daarin stond dat iedereen eerst een minnelijke schikking van 250 euro aangeboden moet krijgen. Wordt die niet betaald, dan moet een dagvaarding volgen. Het is een "noodzaak om op onaanvaardbare gedragingen op het vlak van de burgerplicht te reageren", is te lezen bij de motivatie.

Lees verder onder de omzendbrief: 

Een omzendbrief van 11 oktober 2018 van het College van procureurs-generaal

Dat is dan ook gebeurd. Meer dan 2.100 bijzitters kwamen in Vlaanderen niet opdagen, zonder geldige reden. Ze kregen allemaal een minnelijke schikking van 250 euro aangeboden, en bijna 1.500 mensen betaalden die ook. De rest weigerde, en werd gedagvaard voor de rechtbank. In heel Vlaanderen werden zogenoemde themazittingen georganiseerd, waarbij telkens een hele groep bijzitters samen voor de rechter moesten verschijnen. En die resulteerden uiteindelijk intussen al in meer dan 350 veroordelingen. 

Lees verder onder de grafiek:

In totaal kwamen 2.101 bijzitters niet opdagen. 1.417 van hen betaalden een minnelijke schikking, de overige 684 moesten voor de rechtbank komen.

In theorie kan de rechter een boete van 400 tot 1.600 euro opleggen aan bijzitters die vervolgd worden. In de meeste gevallen werd de minimumboete van 400 euro gegeven en vaak ook deels met uitstel. De meeste rechters veroordeelden enkel bijzitters die ook in de rechtbank niet kwamen opdagen tot de effectieve boete, en waren voor de rest dus iets milder. 

Maar soms waren de boetes hoger. Zo werd er strenger opgetreden in het arrondissement Halle-Vilvoorde en in Veurne, in West-Vlaanderen: daar kregen nagenoeg alle veroordeelden een boete van 600 euro, opnieuw vaak deels met uitstel. Daarnaast kregen in Vlaanderen twee bijzitters een boete van 800 euro, namelijk in Halle-Vilvoorde en Brugge. Eén van hen was eerder al eens niet opgedaagd als bijzitter, de andere kreeg de fikse boete omdat hij al een groot strafblad had.

Hoe dan ook, bij elke geldboete die op een rechtbank werd opgelegd, moest de veroordeelde bijzitter ook gerechtskosten bijbetalen. En dat is geen klein bedrag. Het gaat om dagvaardingskosten, maar ook om een verplichte bijdrage aan het Fonds tot hulp aan de slachtoffers van opzettelijke gewelddaden. Alles samen komen de gerechtskosten neer op zo'n 280 euro.

Lees verder onder de afbeelding:

Een themazitting in Oudenaarde in februari 2019.

In enkele gevallen werd géén boete opgelegd, maar wel een werkstraf. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij een man uit Maasmechelen die wél kwam opdagen, maar hij kwam verkleed als clown én weigerde ook de eed af te leggen bij de voorzitter. Die stuurde hem uiteindelijk naar huis. De man moest voor de rechter verschijnen, en kreeg daar een werkstraf opgelegd van 48 uur. De man is trouwens voor komende verkiezingsdag opnieuw opgeroepen als bijzitter.

Lees verder onder de afbeelding:

"Kreeg de brief niet", "Ziek" of "Zwaar verjaardagsfeestje"

De redenen die mensen aanhaalden voor de rechtbank, waren uiteenlopend. Maar veruit de meest gebruikte reden is dat de oproepingsbrief niet werd ontvangen. In dat geval werd op zoek gegaan naar het document van Bpost dat moest aantonen dat er een aangetekend schrijven was aangeboden. Meestal werd dat ook gevonden. Maar opvallend, in Wezembeek-Oppem was dat bij enkele mensen niet het geval. Zij werden vrijgesproken.

Een andere vaak voorkomende reden is ziekte. Dat is uiteraard een geldige reden, maar dan moet je het wel kunnen aantonen met een medisch attest. Een medisch attest dat pas één of twee dagen later werd opgesteld door een dokter, wordt niet aanvaard. Dat gebeurde bijvoorbeeld voor de rechtbank van Turnhout. "Ofwel ben je fit op de dag van de verkiezingen en ga je als bijzitter naar het kiesbureau. Ofwel ben je ziek en ga je meteen naar een dokter van wacht", zei de openbare aanklager tijdens de vordering. 

Maar er passeerden nog andere excuses de revue voor de rechtbanken. "Ik had problemen met de batterij van de wagen", "ik had een zwaar verjaardagsfeestje en heb me overslapen", of "Ik begrijp geen of onvoldoende Nederlands", zijn nog enkele voorbeelden. Dat laatste kwam vooral vaak voor in het arrondissement Halle-Vilvoorde.

Ook te laat komen op een stem- of telbureau wordt niet aanvaard. Een man uit Zelzate zei aan de Gentse rechtbank dat hij zijn minnelijke schikking niet aanvaardde omdat hij zijn versie wou geven aan de rechtbank. "De voorzitter van het bureau schreef dat ik niet kwam opdagen, maar dat klopt niet. Ik was er wel, maar ik was te laat", zei de man. Maar de voorzitter van de rechtbank reageerde streng. "U moest er om 7.30 uur zijn, maar u bent om 7.50 uur verschenen. Niet opdagen of te laat opdagen, what's in a name?", zei de rechter. "Soms is het beter om gewoon uw fout te erkennen en een minnelijke schikking te betalen."

Grote meerderheid komt wél

Voor alle duidelijkheid, de grote meerderheid van het aantal bijzitters en voorzitters dat wordt opgeroepen kwam wél opdagen bij de gemeenteraads­verkiezingen in oktober. In Vlaanderen waren op dat moment 6.093 stembureaus. Naar schatting werden zo'n 50.000 voorzitters en bijzitters opgeroepen voor de stem- en telbureaus. Dat betekent dus dat slechts een 5% niet kwam opdagen zonder geldige reden.

Niet-stemmers riskeren doorgaans géén vervolging

In tegenstelling tot de bijzitters en voorzitters worden gewone kiezers in principe niet vervolgd als ze niet komen opdagen om te stemmen. Op dit moment geldt binnen de parketten in ieder geval enkel een richtlijn om die eerste groep te vervolgen. Bij de vorige federale verkiezingen in 2014 kwam net geen 90 procent van de kiezers opdagen.

Herbekijk hieronder de reportage in "Het Journaal":

Videospeler inladen...

Meest gelezen