“Regelgeving rond euthanasie is te complex”: commissie roept overheid op om beter te informeren

“Elke keer als mijn collega’s of ik ergens gaan spreken rond het thema van levensbeëindiging, botsen we op dezelfde vragen én dezelfde misverstanden. Dat leidt soms tot erg pijnlijke situaties, waarbij mensen denken dat ze met alles in orde zijn voor een euthanasieaanvraag, terwijl dat in werkelijkheid totaal niet het geval is”, aldus dokter Wim Distelmans, tevens voorzitter van de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie (FCEE). Die commissie vraagt daarom met aandrang dat de overheid haar verantwoordelijkheid opneemt, maar ook duidelijke en toegankelijke informatie verspreidt over het recht op euthanasie, “in de vorm van brochures, een website of misschien zelfs een informatienummer”, licht Distelmans toe.

Administratieve struikelblokken

“Het belangrijkste doel is het wegwerken van onzekerheden, mensen duidelijk maken in welke gevallen ze een euthanasie kunnen verzoeken én mensen beter inlichten over de strikte procedures die gelden. Zo is en blijft het opstellen van een wilsverklaring erg complex, en vergeten veel mensen dat je die om de vijf jaar moet hernieuwen om geldig te blijven. Dat soort administratieve struikelblokken moeten we voorkomen. Het leidt vaak tot betreurenswaardige situaties die veel verdriet veroorzaken.”

“Langs Vlaamse kant zijn er weliswaar al informatiebrochures van de vzw LEIF (LevensEinde InformatieForum, red.) beschikbaar bij de meeste apotheken, maar dat wordt voornamelijk gefinancierd met privémiddelen. Onder andere met geld van Kom op tegen Kanker, terwijl dit toch echt een taak voor de overheid zou moeten zijn”, aldus nog Distelmans. “Langs Waalse kant is er bijvoorbeeld zo goed als niets van dit soort informatie op een gestructureerde manier beschikbaar.”

Dat laat zich zien in de cijfers van de voorbije twee jaar, waarbij slechts 22% van de euthanasieaanvragen uit Franstalig België kwam. “Het is ons aanvoelen dat het ontbreken van informatie hier deels de oorzaak van is.”

‘Pact’ met ziekenfondsen

Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) is het niet eens met de kritiek van de euthanasiecommissie. In een reactie beklemtoont ze dat de overheid niet stilzit. “We hebben de LEIF-brochure mee ondersteund, stimuleren ook huisartsen en andere zorgverleners om patiënten bij te staan, en hebben met de ziekenfondsen een pact gesloten dat ook zij rond euthanasie veel meer informatie gaan verstrekken”, aldus de woordvoerder van De Block.

Stijging met 13%

De euthanasiecommissie registreerde vorig jaar 2.309 euthanasieverzoeken. Een opvallende stijging van 13%, nadat dat aantal de voorbije jaren enigszins gelijk bleef. “We denken de effecten te zien van een eerste, grote groep mensen die nu ouder wordt dan 80 jaar. Bij een aantal van die mensen ontwikkelen op een gegeven moment verschillende ernstige ziektebeelden, die een menswaardig leven zeer moeilijk maken”, besluit Distelmans.

Vlamingen zijn oververtegenwoordigd

Euthanasie blijft in ons land een zaak van Vlamingen, die vorig jaar goed waren voor bijna 80% van alle dossiers. “Naast het mogelijke gebrek aan informatie denken we dat het ook te maken heeft met de mentaliteit van artsen langs Waalse kant. Die is nog altijd wat ‘paternalistisch’: de dokter weet het beter”, aldus voorzitter Wim Distelmans. “Mensen doen er wat hun dokter meent dat het beste is. En vaak gebeurt levensbeëindiging er nog via palliatieve sedatie, het laten inslapen van mensen. Zo duiken ze niet op in de officiële euthanasiecijfers.”

Steeds grotere groep van 80-plussers

De meerderheid van euthanasieverzoeken komt van mensen ouder dan 70 jaar, met als grootste groep de 80-plussers. “Die laatste groep vraagt meestal om euthanasie omwille van een zogenaamde polypathologie”, weet Distelmans. Die mensen leiden door hun ouderdom aan verschillende ernstige aandoeningen tegelijk, wat erg weegt op hun levenskwaliteit. Het aantal euthanasiegevallen bij patiënten jonger dan 40 jaar is met 1,4% van alle dossiers zeer beperkt. De voorbije twee jaar lieten drie minderjarigen euthanasie uitvoeren. De commissie beklemtoont dat de betrokken minderjarigen leden aan “ernstige, ongeneeslijke aandoeningen in een terminaal stadium”.

Mensen willen liever thuis sterven

Het aantal gevallen waarin euthanasie bij de patiënt thuis wordt uitgevoerd, is de voorbije twee jaar nog verder gestegen, naar bijna de helft van alle gevallen. “Dit stemt overeen met de wens van mensen om in hun vertrouwde omgeving te mogen sterven.” De euthanasiecommissie merkt ook op dat het aantal euthanasiegevallen in verpleeg- en verzorgingshuizen fors toeneemt, met een “verdrievoudiging ten opzichte van 2002 en 2003”. Daarentegen gaat het aantal levensbeëindigingen in ziekenhuizen in dalende lijn.

Kanker blijft voornaamste reden

Kanker blijft met meer dan 60% de belangrijkste oorzaak waarom mensen een euthanasieverzoek indienen. De euthanasiecommissie vreest dat dit aantal nog verder zal stijgen. Het gaat vooral om kankers van het spijsverteringsstelsel (zoals pancreas- en slokdarmkanker) en verschillende longkankers. De commissie ontving vorig jaar ook veertig aanvragen tot euthanasie vanwege psychische stoornissen en gedragsstoornissen. Het gaat dan om mensen die aan extreme vormen van depressie of angstneuroses lijden.