Op woensdag 8 mei keurt de Kamer de verklaring tot herziening van de grondwet goed. Vervolgens ontbindt het parlement automatisch zichzelf en start de verkiezingscampagne. Het document moet alle artikelen bevatten die voor herziening vatbaar worden verklaard en die het volgende parlement dus kan aanpassen. Maar net zoals vijf jaar geleden verloopt de discussie moeizaam. De vergadering van de commissie voor Herziening van de Grondwet werd al twee keer afgelast, vrijdag buigt de Kern zich voor een tweede keer over de lijst in de hoop de zaak te ontmijnen.

Voor Open VLD hoeft het allemaal niet. De partij vindt het voldoende om alleen artikel 195 voor herziening vatbaar te verklaren. Het vormt de sleutel waarmee andere, niet voor herziening vatbare artikelen toch kunnen worden gewijzigd. Grondwetsspecialisten huiveren daarvoor, zij vinden dat de methode de grondwet verkracht. Open VLD-voorzitter Tom Ongena haalt de schouders op: “Het is inderdaad een noodprocedure. Het is zuiverder om met een concrete lijst van artikelen te werken, maar de discussie moet vooral over de inhoud gaan.”

Patrick Dewael, voormalig voorzitter van de Kamer en afscheidnemend Kamerlid, tilt alvast niet zwaar aan de kritiek van Groen, dat niet wil dat artikel 195 wordt misbruikt. “De kleur van de kat interesseert me minder. De grondwet wordt te veel als een instrument van staatshervormingen gezien. Wij willen niet naar kastelen trekken, Open VLD wil zo snel mogelijk een regering. We gaan te veel tijd verliezen als we de vorming van een regering afhankelijk maken van een grondwettelijk verankerde staatshervorming.”

Geen overheidsgeld voor erediensten

De Limburger verdedigt opnieuw zijn voorstel om de grondwet te laten voorafgaan door een preambule. “Een grondwet verwijst vooral naar rechten en vrijheden. De Amerikaanse grondwet begint met ‘We, the People...’, de Belgische met ‘België is een federale staat met gewesten en gemeenschappen.’ Dan zeggen de studenten: ‘Tja, volgende hoofdstuk dan maar.’ Tijdens de vorige legislatuur zagen de groene, rode en blauwe families brood in zo’n preambule. De christendemocraten vonden het maar niets omdat het de scheiding tussen kerk en staat expliciteerde.”

Verder moet het recht van het individu op zijn fysieke integriteit in de constitutie worden ingeschreven, vindt Open VLD. Ongena: “Onze voorouders schreven een zeer liberale grondwet. Maar in Europa groeit de vrees dat rechten zoals abortus en euthanasie worden teruggedraaid. Een grondwet uit de 21ste eeuw moet hiervoor oog hebben. Het recht op zelfbeschikking verdient een plek in de constitutie, hier moeten we als liberalen op de barricaden staan.”

Dewael vult aan: “Overal waar extreemrechts of extreme conservatieven aan de macht komen, vergrijpen ze zich aan deze rechten. Daarom moeten we dit verankeren.” Onder de noemer meer vrijheden willen de liberalen ook de overheidsfinanciering van de erediensten en de verplichte uren levensbeschouwing op school op de schop. Ongena: ”Ooit was dat een deal tussen katholieken en liberalen. We zijn tweehonderd jaar verder. Geloof is een privézaak.”

Democratische hervormingen vormen het tweede luik voor een aangepaste grondwet. Naast de afschaffing van de Senaat gaat het om de afschaffing van de opkomstplicht, de invoering van een federale kieskring en het stemrecht vanaf zestien jaar.

Vooral aan de invoering van een federale kieskring hecht Open VLD belang. Open VLD diende een wetsvoorstel in om twintig Kamerleden in zo’n federale kieskring aan te duiden. Dewael: “Het geeft de mogelijkheid om politici aan de andere kant van de taalgrens te beoordelen. Ik word daar voortdurend op aangesproken. ‘Waarom kunnen wij niet oordelen over Paul Magnette, of een Waal over Alexander De Croo?”

Ongena laakt de “hypocrisie van de N-VA”. “Ze zijn tegen een federale kieskring, maar dienen in Wallonië wel overal lijsten in. Of doen ze dat alleen om extra te kunnen profiteren van de partijfinanciering?”

Het idee om de regeringsvorming in de tijd te beperken, heeft Open VLD ondertussen laten varen. In de praktijk ligt een aantal potentiële oplossingen moeilijker dan gedacht. Ongena: “De ideale formule bestaat niet. De versnippering van de partijen bemoeilijkt bovendien de formatie. Maar de koning beschikt alvast over een zekere vrijheid. Dat helpt.”

Politieke vernieuwing

Het regeerakkoord van Vivaldi bevatte een hoofdstuk over politieke vernieuwing. De berg baarde uiteindelijk een muis. Dewael: “De formatie moest te snel gaan. En, ik geef het toe, het zuiden van het land had er niet veel zin in. Een volgend regeerakkoord moet bindende afspraken bevatten over de manier waarop we die wijziging van de grondwet vormgeven.”

Ongena: “In Vlaanderen is het wel gelukt. De regering heeft de opkomstplicht voor de gemeenteraadsverkiezingen afgeschaft en de semi-rechtstreekse verkiezing van de burgemeester ingevoerd. Tijdens de regeringsonderhandelingen hadden we alles zorgvuldig doorgepraat. We zullen zien wat de kiezer zegt en of we straks mee aan de onderhandelingstafel zitten.”

Lees ook

 Politieke vernieuwing komt niet verder dan beloftes en goede voornemens