Juist de mechanismen die sommigen van de regering zo verfoeien, blijken een prima stootkussen te zijn tegen ongelijkheid
Bart Eeckhout is opiniërend hoofdredacteur.
Staatssecretaris Theo Francken (N-VA) was er op Twitter alweer snel bij om de besluiten van het onderzoek van het team van professor André Decoster (KU Leuven) te claimen als een succes voor zijn regering. “Regering van de rijken”, tweette hij ironisch bij de krantenkop uit De Tijd dat ‘De kloof tussen rijk en arm in België krimpt’.
Dat was om twee redenen fout geconcludeerd vanwege de staatssecretaris. Ten eerste eindigt het onderzoek in 2013, dus nog een jaar voor het huidige kabinet aantrad. Over het huidige beleid zeggen de resultaten bijgevolg helemaal niks.
Meer nog, de studie onderzoekt ongelijkheid in bruto-inkomens, dus nog voor de overheid via de belastingen aan het herverdelen gaat. Over keuzes in het herverdelingsbeleid gaat deze studie expliciet niet. Ter verdediging van meneer Francken: hij is niet de enige die die vergissingen beging.
We zijn een zeldzame uitzondering op de internationale trend van de groeiende ongelijkheid die door Thomas Piketty zo formidabel uitgelicht is
Die nuances maken de onderzoeksresultaten van professor Decoster overigens niet minder boeiend. We zouden zeggen: integendeel.
Uitzondering
De onderzoekers besluiten dat de ongelijkheid in inkomen in België, althans tot 2013, 'stabiel' en aan de lage kant blijft. Dat maakt van ons land min of meer een eiland. We zijn een zeldzame uitzondering op de internationale trend van de groeiende ongelijkheid die door Thomas Piketty zo formidabel uitgelicht is.
Relevanter is de vraag hoe dat komt. Een niet zo sexy maar wel adequate verklaring zit in de loonpolitiek. Collectieve loononderhandelingen en indexering temmen de ongelijkheid: als er wat bijkomt, komt het er meteen voor heel wat mensen bij. Dat maakt België inderdaad redelijk uniek.
Het brengt ons bij de vraag of leden van de huidige regering nog wel even trots over dit onderzoek zullen willen tweeten in die wetenschap. Juist de mechanismen die sommigen zo verfoeien, blijken een prima stootkussen te zijn tegen ongelijkheid. Schaf de mechanismen af, en het stootkussen valt weg.
Dikke pech
Daarmee is niet gezegd dat er niks mag of moet veranderen. De inkomensongelijkheid op de arbeidsmarkt blijft dan wel binnen de perken, de afscherming ervan komt met een groot nadeel: wie niet op die markt geraakt, heeft dikke pech. Want die geniet niet mee. Het verklaart waarom, ondanks de relatieve gelijkheid, geen Belgische regering, rechts of links, de armoedecijfers onder controle krijgt. En waarom de Belgische welvaartsstaat op dat punt tekort schiet in effectiviteit.
Dat maakt deze resultaten zo belangwekkend voor rechts én links. Willen de (centrum)rechtse regeringspartijen, in naam der Verandering, werkelijk de stootkussens tegen ongelijkheid wegnemen? Maar ook: willen de (centrum)linkse oppositiepartijen de arbeidsmarkt potdicht houden door voor elke aanpassing te gaan liggen? Of is er tussen beide posities ruimte voor beter bestuur?
Waarlijk, een uiterst boeiende studie.
De inkomensongelijkheid op de arbeidsmarkt blijft dan wel binnen de perken, de afscherming ervan komt met een groot nadeel: wie niet op die markt geraakt, heeft dikke pech