Dertig jaar na de dood van een F1-icoon: ‘De mythische status heeft Senna niet alleen te danken aan zijn prestaties’

Rob Valk (34) kan het moment dat Ayrton Senna op 1 mei 1994 op het circuit van Imola in de befaamde Tamburello-bocht haaks rechtsaf ging niet herinneren. De coureur stapte niet levend uit, de crash werd hem fataal. Valk was dan 4. Pas jaren later keek hij, samen met zijn vader, naar alle races van de koningsklasse van de autosport. In 2014 zag Valk een afgeprijsde dvd van de documentaire Senna liggen in een bak bij de Blokker. “Ik dacht: van hem heb ik weleens gehoord.” Valk werd tijdens het kijken van de dvd gepakt door het verhaal van de Braziliaan.

Senna werd tussen 1984 en 1994 drie keer wereldkampioen, stond 65 keer op de poleposition en won 41 keer een grand prix. Over die bewuste zondag in 1994 hing al een grauwsluier omdat op zaterdag tijdens de kwalificaties de Oostenrijkse coureur Roland Ratzenberger was verongelukt op de Autodromo Enzo e Dino Ferrari. Senna had die ochtend weinig zin om te racen, maar het moest. Een crash, met 200 kilometer per uur, overleefde hij niet.

Valk: “Zijn verhaal maakte zo veel indruk op mij dat ik dat niet meer kon loslaten. Sindsdien ben ik alles over Senna gaan verzamelen.”

De handtekening van Senna, een groot schaalmodel van de McLaren MP4/4 en een zilveren en gouden pen van Montegrappa met de auto en initialen van Senna erop; het is slechts een greep uit de objecten die Valk heeft bemachtigd. Een plankje met auto’s werd een vitrine en al snel vijf vitrines, met helmen, poppetjes, schoenen, horloges, schilderijen, petten, boeken en dvd’s. Allemaal tentoongesteld in een museumachtige kamer op de eerste verdieping van zijn huis in het Nederlandse Hoogerheide, net over de grens. Bij binnenkomst ontkom je daar al niet aan de wand met ingelijste overalls.

Expo in Turijn

Valk is slechts een van de vele mensen wereldwijd die nog vrijwel dagelijks bezig zijn met de charismatische Senna. Vorige week opende een grote expositie in het Museo dell’Automobile in Turijn, vanwege het feit dat het dertig jaar geleden is dat de Braziliaan om het leven kwam. Nooit eerder kwamen zoveel spullen van Senna bijeen als op deze tentoonstelling. Van schoenen, helmen en pakken die door hem gedragen zijn tot boeken en vele andere objecten.

Senna was een technisch en tactisch begaafd coureur. Maar het is volgens Philip Scholts, sportmarketeer bij Triple Double, niet de belangrijkste reden waarom hij heel veel mensen in de wereld tot vandaag blijft aanspreken. Scholts plaatst hem in een rijtje met Roger Federer, Michael Jordan en Diego Maradona.

“De mythische status heeft Senna niet alleen te danken aan zijn prestaties. Veel meer dan menig ander atleet reikt zijn impact verder dan de statistieken. Zeker voor veel Brazilianen was Senna de belichaming van hoop in het destijds diep verdeelde Brazilië. Het merk Senna speelt daar slim op in door ervoor te zorgen dat zijn naam niet verdwijnt uit het straatbeeld.”

Want Senna is nog altijd een ‘merk’ waar door het uitbaten van de rechten commercieel geld aan wordt verdiend. Dat merk heeft samenwerkingen met de bedrijven achter Tag Heuer, Mongrip en Asics, maar ook met kunstenaars als Cainã Gartner. Senninha, de stripfiguur die op hem is gebaseerd, viert dit jaar ook zijn dertigste verjaardag. Op 1 maart bracht Lego een versie uit van de formule 1-auto bestuurd door Senna in 1988. Eind dit jaar komt een Netflix-docu uit die het verhaal van Senna zal vertellen.

Kansarme kinderen helpen

Senna leeft ook voort in het instituut dat zijn naam draagt. Zelf zei hij enkele maanden voor zijn dood: “Rijke mensen kunnen niet blijven leven op een eiland in een zee van armoede.” Zijn zus Viviane Senna begreep die boodschap. Samen met haar dochter Bianca runt ze het Instituut Ayrton Senna, een niet-gouvernementele organisatie die is opgericht om kansarme kinderen uit de favela’s in Brazilië beter onderwijs te geven.

“Wij geloven dat dit de beste manier is om ons land echt te veranderen, dat je kinderen de hulpmiddelen geeft die ze nodig hebben. Dan kun je het potentieel van elk kind ontwikkelen”, legt Bianca Senna uit. Het Instituut Ayrton Senna stemt zijn lesmethoden af op de behoeften van verschillende leeftijdsgroepen. Voor kleuters wordt de cartoon Senninha ingezet om op een speelse manier motorische en sociaal-emotionele vaardigheden te ontwikkelen. Het instituut bereikt daarnaast kinderen van basisscholen en middelbare scholen.

“De afgelopen dertig jaar hebben we meer dan 35 miljoen kinderen kunnen bereiken”, vertelt Bianca Senna trots. Ze bewaart goede herinneringen aan haar oom. “Mijn belangrijkste herinnering was dat hij heel aanhankelijk en liefdevol was voor iedereen. Hij bracht zijn vrije tijd graag bij ons door, speelde met zijn neefjes op de boerderij, op het strand en speelde kaartspellen.”

Later ontdekte ze dat zijn waarden nog steeds als inspiratie dienen, niet alleen voor de familie Senna maar voor miljoenen mensen wereldwijd. “Naast zijn rijtalent was Ayrton vastberaden, hij had discipline en doorzettingsvermogen. Hij is een voorbeeld van iemand die meedogenloos dromen nastreeft en zo miljoenen mensen wereldwijd motiveerde.”

Scholts: “De familie Senna zet zich al jaren in om zijn legende springlevend te houden. Met als resultaat dat 1 mei 2024, naast de Dag van de Arbeid, nog altijd Senna Day is.”

Zo wordt op het circuit van Interlagos in São Paulo alweer de negentiende editie van de straatrace verreden die de passie voor de sport en de viering van Senna verenigt. Het circuit van Imola heeft de dag ingeruild voor een Senna Run en de presentatie van een nieuw boek over Senna, van Franco Nugnes. Om de dag af te sluiten is er muziek in de Braziliaanse cultuur.

Scholts: “Zo worden zijn normen en waarden doorgezet. De afgelopen vijf jaar heeft het Instituut Ayrton Senna zo’n 300 miljoen dollar binnengehaald. Met dat geld, grotendeels afkomstig van het merk Senna, krijgen kinderen uit sloppenwijken onderwijs en worden leraren opgeleid.”

Huwelijksreis

Bij Tom Coronel staat Senna’s overlijden voor altijd in het geheugen gegrift. De Nederlandse coureur was destijds 22 jaar oud en aanwezig op het circuit in Imola.

“Senna was, denk ik, de eerste coureur die alles deed om te winnen, ook qua mindset”, zegt Coronel. “Het interesseerde hem allemaal niets, zolang hij maar won. Hij had een agressieve racestijl. Naast wat hij op de baan liet zien, wist hij mensen te raken. Het was een publiekslieveling. In Brazilië waren er meer mensen op zijn begrafenis dan toen de president overleed. Hij kwam op voor rechtvaardigheid en voor de armen. Dat was authentiek. Senna had overal een mening over en die gaf hij.”

Voor Valk is Senna een inspiratiebron. “Hij is hoe de ideale sportheld moet zijn”, zegt Valk. In zijn woonkamer heeft hij een gedenkhoekje voor de coureur ingericht, alsof het om een overleden familielid gaat. Verzamelen blijft hij.

“Ik kijk elke dag meerdere malen op veilingsites en advertentiewebsites. Ik reis heel Nederland door, ben een paar keer naar Duitsland gereden en nog meer naar België om objecten te kopen.”

De laatste aanwinsten van Valk zijn een stropdasspeld en manchetknopen met de beeltenis van Senna erop. Ze gaan zijn trouwpak sieren. Tijdens de daaropvolgende huwelijksreis eind mei zal Valk samen zijn vrouw, die hij dan zo mag noemen, verblijven in suite 200 in Hotel Castello in Imola. Het is de kamer waar Senna altijd verbleef op Imola en ook zijn laatste nacht doorbracht. In de gedenkkast in het hotel wil Valk iets achterlaten, net als bij het bronzen beeldhouwwerk van Senna in het park naast de plek des onheils.

Verder hoopt Valk een rondleiding te krijgen over het circuit, waar alles nog altijd Senna ademt. De hoofdtribune is naar hem vernoemd, het circuit is gevestigd op de Piazza Ayrton Senna da Silva en in de winkel kan Valk terecht voor talloze schaalmodellen en accessoires van zijn idool. “Gelukkig vind mijn vrouw het allemaal prima”, lacht Valk.