De Britse regering heeft al langer het akkoord van Kigali voor de deportaties, maar het plan stuitte op Europees en binnenlands verzet. De eerste vlucht stond eigenlijk al gepland in juni 2022, maar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens hield dat op de valreep tegen. Ook het Britse Hooggerechtshof schoot het plan vervolgens af als onwettig omdat Rwanda niet als een veilig land kan worden beschouwd, waarna premier Rishi Sunak de wet, die nog door zijn voorganger Boris Johnson was bedacht, bijschaafde. 

De twee kamers in het parlement hadden de wet maandenlang verschillende keren naar elkaar teruggestuurd met aanpassingen en amendementen. Uiteindelijk besliste het House of Lords, waarvan de leden niet verkozen zijn, om de verkozen volksvertegenwoordigers te laten stemmen over de tekst en die dus niet meer aan te passen. De komende dagen, naar verwachting dinsdag al, zou de koning de wet ondertekenen waardoor ze in werking kan treden.

De wet maakt van Rwanda nu een veilig derde land. Dat was nodig om beroepsprocedures tegen de uitzettingen te voorkomen.

Die benoeming tot veilig land was een van de breekpunten tijdens het pingpongspel tussen de twee kamers. Het Hogerhuis, waar de conservatieven niet in de meerderheid zijn, wilde niet dat dat zou gebeuren voor een onafhankelijk orgaan zich daarover uitsprak.

“Mijlpaal om boten tegen te houden”

De minister van Binnenlandse Zaken, James Cleverly, verklaarde na de goedkeuring dat dit een “mijlpaal is in ons plan om de boten tegen te houden”. “De wet zal voorkomen dat mensen de wet misbruiken door valse mensenrechtenclaims te gebruiken om uitzettingen tegen te houden. En de wet maakt duidelijk dat het Britse parlement soeverein is en geeft de regering de macht om voorlopige blokkerende maatregelen die door Europese rechtbanken zijn opgelegd, te verwerpen.”

(Lees verder onder de video)

Premier Rishi Sunak had eerder op de dag al gezegd dat alles “klaar” is om asielzoekers vanuit het Verenigd Koninkrijk naar Rwanda sturen, “wat er ook gebeurt”. De eerste vluchten kunnen volgens hem binnen de tien tot twaalf weken vertrekken.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken zou voor die eerste vluchten al een groep van zo’n 350 migranten geselecteerd hebben die de minste kans maken om hun deportatie met succes aan te vechten. In totaal komen 52.000 mensen in aanmerking, maar de wet staat verzet toe als een migrant een “reëel, dreigend en voorzienbaar risico op ernstige onomkeerbare schade loopt als hij naar Rwanda wordt verwijderd”.

De deal kost zo’n 1,8 miljoen pond (2,1 miljoen euro) voor elk van de eerste gedeporteerden, zo bevestigde de nationale rekenkamer.

Kritiek van mensenrechtenorganisaties

Mensenrechtenorganisaties Freedom from Torture, Amnesty International en Liberty noemen het plan een “significante bedreiging van de rechtsstaat”. Ze laken dat de regering naast zich neerlegt dat het Hooggerechtshof het plan onwettelijk noemde.

“We verdienen allemaal een kans om veilig te leven en om bescherming te zoeken wanneer we die het meeste nodig hebben”, aldus een woordvoerder van de ngo’s nog. “Dit beschamende voorstel schendt de grondwet en het internationale recht en brengt overlevenden van folteringen en andere vluchtelingen in gevaar door het risico op een onveilige toekomst in Rwanda.”