De energietransitie is een enorme uitdaging. Graag technische oplossingen en geen politiek oplapwerk

Hoe is het zover kunnen komen? Dat moet ongeveer iedereen gedacht hebben toen we plots te horen kregen dat er een kans bestaat dat we zonder stroom gaan vallen als alles tegelijk tegenzit in november: kerncentrales plat (1 op 7, check!), donkere avonden (check!), extreem koude week (hopelijk niet) en amper wind (correleert dikwijls met extreme koude). De kans dat dit gebeurt is klein, erg klein wellicht, maar niet onbestaande. Het gevolg is dat, met plaatsvervangende schaamte, de afschakelplannen van enkele winters geleden - toen er nota bene "maar" drie kerneenheden stillagen - weer bovengehaald worden.

Het is zo'n beetje als het vervangen van je oude auto: een goede huisvader/-moeder moet ooit weleens de knoop doorhakken of er een nieuwe gekocht wordt, of er toch maar gekozen wordt voor de zoveelste reparatie om daarna met een bang hart naar de jaarlijkse keuring te gaan. Uitstellen leidt dan tot de zekerheid dat de kans op ernstige panne alleen maar stijgt, hoe dikwijls de auto ook wordt opgepoetst en de olie vervangen.

Aansprakelijk

In de energiewereld is het eigenlijk niet anders, alleen zijn er daar een hele hoop huisvaders/-moeders die samen allemaal een stukje van een ingewikkeld voertuig bezitten. Eentje dat te allen tijde moet blijven rijden en, en cours de route, duurzaam zou moeten worden. Om dit in goede banen te leiden zijn er spelregels nodig, zowel technische codes als regels voor de energiemarkt, en ook deskundige scheidsrechters, bijvoorbeeld de regulatoren.

De huisvaders/-moeders zijn in dit geval een hele groep van regionale en federale overheden die rekening moeten houden met heel wat belanghebbenden, onder wie de gezinnen en grootindustrie die uiteindelijk de rekening betalen. Dit kan alleen maar goed komen als iedereen dezelfde langetermijnvisie onderschrijft en die een hele reeks ambtstermijnen gesteund blijft. Dat is nooit gebeurd en het gevolg daarvan is ondertussen, voor de zoveelste keer, pijnlijk duidelijk: politieke oplap-oplossingen worden boven technische oplossingen geplaatst en de vraag wie aansprakelijk zal zijn, is belangrijker dan hoe we dit samen kunnen oplossen.

Nochtans ontbreekt het niet aan allerhande studies, zoals van EnergyVille of Elia, die tonen wat de mogelijkheden zijn. Tevens zijn er in ons land vele demonstratieprojecten uitgevoerd, of aan de gang, die bewijzen dat technische oplossingen met nieuwe vormen van hernieuwbare energie, vraagsturing, slimme meetplatformen en energieopslag bijdragen tot de werking van het energiesysteem in transitie op korte en lange termijn. Spijtig genoeg duurt het maar al te lang totdat de neuzen in dezelfde richting staan.

Je zou door al die negatieve aandacht het omgekeerde denken, maar internationaal loopt ons land echt wel aan de top mee als het aankomt op relatieve aandelen van bijvoorbeeld wind- en zonne-energie en slim uitbaten van elektriciteitsnetten. Als de regels niet op tijd aangepast worden, kunnen de nodige techno-economische aanpassingen evenwel niet tijdig, niet voldoende en uiteindelijk niet meer op tijd, doorgevoerd worden.

Littekens

Zal er schade zijn in november? Hopelijk niet, maar eigenlijk is die er nu al: de collateral damage van het betreurenswaardige schouwspel van de afgelopen dagen is er al. Wie denkt nu nog aan een elektrische auto of warmtepomp, terwijl dat net de meest stuurbare belastingen zijn, die het beste ingepast kunnen worden in het toekomstige elektriciteitssysteem? Wie wordt er nog geloofd als hij zegt dat het gebruik van aardgascentrales in de productiemix toch voor een netto duurzaamheidswinst gaat zorgen?

De energietransitie is een enorme techno-economische uitdaging, misschien wel van het kaliber van de omslag van zeil- en paardenkracht naar stoommachine en verbrandingsmotor. Ondanks het gebrek aan coherent beleid was er een momentum in de energietransitie, een momentum dat nu dreigt te verdwijnen. The damage is done, de vraag is welke littekens hiervan gaan overblijven en welke schade dit nog gaat aanrichten op lange termijn.

Beginnen met een spelletje zwartepieten getuigt alleen maar van uitstelgedrag, en dat, zoals studenten en proffen al aan het begin van het academiejaar weten, leidt zelden tot schitterende resultaten als het moment van de waarheid komt.