Lied en traditie
Als tiener in de fase van mijn-ouders-begrijpen-mij-niet kwam ik graag bij mijn grootouders, God hebbe hun ziel. Niet dat die mij nu wél zo goed begrepen, maar ze waren zo prettig onverschillig over de dingen waar m’n ouders zich juist aan stoorden.
Mijn oma zei niet dat ik naar de kapper moest, ze aaide me gewoon over m’n ongeknipte en ongekamde bol. ‘Wat een mooi nieuw shirt heb je aan’, zei ze over het zwarte metalshirt met doodskoppen en bloederige logo’s, waarvan m’n ouders net gezegd hadden dat ik het niet aan mocht trekken voor het bezoekje aan opa en oma.
Afijn, het was uiteindelijk een tamelijk korte en onschuldige fase; mijn ouders bleken al snel ook de kwaadsten niet. Maar er zit iets typisch in. Op zo’n beslissend moment in je leven, moet je je blijkbaar even afzetten tegen de generatie vóór je – dat is geen breuk met de traditie, het is een traditie op zich, of de manier waarop de traditie hortend en stotend en piepend en klagend voortgaat ad infinitum, tot Sint-Juttemis. Je wilt het dan nadrukkelijk anders doen dan je ouders, en kijkt van hen weg; je zoekt naar begrip en bevestiging in twee richtingen.
Ten eerste, naar je leeftijdsgenoten, vrienden, klasgenoten. Ten tweede dus naar de generaties vóór je ouders. Je grootouders, of nog oudere geschiedenissen. Mijn oudere broer bijvoorbeeld ging in dezelfde leeftijdsfase plots onze familiestamboom uitpluizen. (Tot onze niet geringe trots bleek die heel wat ridders en edellieden te bevatten. Ook de roemruchte Gebroeders De Witt, zo onzachtzinnig behandeld door Haags geteisem, blijkt verre familie.)
liedgebruik
Onlangs verscheen een interessant onderzoek over trends in liedgebruik in katholieke kerken, uitgevoerd door Pieter de Wit (dan weer géén familie – ik herinner me althans niet dat ik hem ooit bij mijn oma of in mijn broers stamboom ben tegengekomen). Hieruit blijkt dat de muzikale voorkeur van met name katholieke jongeren sterk uiteenloopt: een deel voelt zich aangesproken door moderne gospel, opwekkingsliederen en andere vormen van protestantse liedcultuur, een ander deel grijpt terug op oudere katholieke tradities: Latijn en gregoriaans. De recentere katholieke liederen van bijvoorbeeld Huub Oosterhuis laat men juist links liggen.
Ik herken dat heel sterk, kan me identificeren met deze generatie. (Als laat-dertiger ben ik misschien ook nog steeds een katholieke jongere; in een steeds ouder wordende geloofsgemeenschap ben je immers lekker lang jong.) Ik heb ook helemaal niets met die halfzachte rijmen van Oosterhuis. Mijn voorkeur gaat duidelijk uit naar een oudere liturgische traditie, naar de mystieke verstilling van het gregoriaans.
dynamiek
Een paar alinea’s terug heb ik nog met veel genoegen twee Latijnse woorden gebruikt. Een groot liefhebber van opwekkingsliederen ben ik dan weer niet, ik krijg er eerlijk gezegd de kriebels van, maar ik ken veel generatiegenoten die er wel van houden, en dat gun ik hen van harte.
Wat ik maar zeggen wil: het is dezelfde dynamiek. Jonge katholieken werpen hun religieuze ankers twee kanten uit. Enerzijds over de schutting van de protestantse leeftijdsgenoten, die meer gewend zijn aan een ervaringsgericht, expliciet belijdend geloof. Anderzijds dieper de eigen katholieke traditie in, naar die rijke sacrale cultuur die alle tijd- en plaatsgebondenheid zo schitterend doet vergeten. Hun ouders, die meenden heel modern en vooruitstrevend te zijn met hun Oosterhuis-verzen, staan erbij en denken er het hunne van.
Ze zullen elkaar weer moeten vinden, de gelovige generaties. Elkaar begrijpen, of op z’n minst verdragen. Dat is traditie; patronen ontdekken in alle breuklijnen. De kinderen hebben hun redenen, verdienen hun eigen hoofdstuk in de geschiedenis. De ouders hadden ook hun redenen, hun hoofdstuk. En ach, ze waren heus de kwaadsten niet.
