Zware week voor Steven Vandeput: “Ik weet dat ik recht in mijn schoenen sta”

Het was anders wel het weekje voor Steven Vandeput. Maandag rond de middag belt De Standaard naar de woordvoerster van de minister van Defensie met plotse vragen over de Belgische F-16-vloot en of die toch niet wat langer kan vliegen dan die altijd vooropgestelde 8.000 vlieguren. Of de minister geen weet had van een studie daarover bij F-16-producent Lockheed Martin?

“Néén dus, dat wisten wij niet”, vertelt Vandeput. “Ik begreep het pas toen ik de krant zag, dinsdagmorgen. Om 6 uur ’s morgens heb ik gezegd: Dié studie moet ik nu hebben. Om kwart na zeven hangt de radio al aan de telefoon, net op het moment dat in m’n mailbox die studie eindelijk binnenloopt. En ja, dan zeg ik naar waarheid live op de radio dat ik die studie nooit eerder gezien had en ook niet afwist van het bestaan ervan. Dan hol je inderdaad achter de feiten aan. Niet leuk. We hebben de hele agenda van de week stilgelegd om deze crisis zo goed mogelijk te managen. Er is inderdaad een parfum de crise geweest, maar die lijkt nu te luwen.”

Wat denkt u dat het motief was om u die informatie niet te bezorgen?

“Ik ben geen type dat oordeelt voor hij alle informatie heeft. Er zijn namen genoemd, er zijn flarden van e-mails gelekt, maar ik wil eerst het volledige plaatje. Ik ben een voorzichtig iemand. Ik ga daar nu nog niet op reageren. Jullie van de schrijvende pers weten toch ook dat citaten iets helemaal uit zijn context kunnen halen. Eerst wil ik die context kennen. Andere politici zouden misschien beginnen schieten op vanalles en nog wat, meteen een hoorzitting bijeenroepen en de complete staf kapittelen. Wel, dat is mijn stijl niet. Piet Vanthemsche, die je toch niet van N-VA-sympathie kan verdenken, tweette deze week: Respect voor minister Vandeput. Hij laat zijn diensten niet bij voorbaat vallen. Eerst onderzoeken, daarna oordelen. Een voorbeeld voor sommige andere collega-ministers. Dat deed plezier.”

Het is toch niet niks: topofficieren die informatie achterhouden dat onze F-16’s langer kunnen vliegen, net in een periode dat er een procedure loopt om die F-16 te vervangen. De term “putsch” is gevallen.

“Ik keur dat ook niet goed, hè. Maar eerst wil ik ook weten wat die rapporten, want het waren er uiteindelijk twee, uiteindelijk betekenen. Daarom heb ik die vraag deze week ook gesteld aan Lockheed Martin: Leg dat eens uit. Wat betekent dit financieel? Wat betekent dit voor de operaties? Raken we dan nog gecertificeerd als we langer vliegen? Dat soort kwesties.”

De sp.a zegt: dat kost ons niets.

“O ja? Misschien draait Dirk Van der Maelen van de sp.a in zijn vrije tijd vliegtuigen ineen. Ik niet. Vroeger was mijn job om projecten voor anderen te realiseren. Denk je dat ik professioneel iets gedaan kon krijgen als ik zou foefelen? Precies daarom zit in die hele vervangingsprocedure een hele strenge deontologie ingebouwd. Ik wil geen ongeoorloofde contacten, ik wil hier geen documenten zien in verband met die vervanging. Dat gaat zelfs zo ver dat ze mij op het kabinet vragen: Is het geoorloofd om te gaan naar de Amerikaanse receptie op de 4th of july?”

Uw ex-adjunct-kabinetschef had anders contacten met Lockheed.

“Iets wat ik zelf heb bekendgemaakt. En ik heb de samenwerking ook opgezegd. Wat was er gebeurd? Hij kon een job krijgen bij een denktank die gesponsord werd door Lockheed. Dat vond ik niet kunnen. En ik heb nadien mijn kabinet laten doorlichten door een externe audit. Forensisch, he. Alles hebben ze onderzocht: e-mails, sms’en. Ooit gehoord van een minister die zijn eigen kabinet laat auditen? Ze hebben niets gevonden.”

Uw gewezen kabinetschef, generaal Van de Voorde, gewezen F-16-piloot, gewezen baas van de Luchtmacht en nu chef van de militaire staatsveiligheid, wordt ook genoemd. Stel dat hij het wist, dan zit het wel op uw kabinet.

“En als mijn tante een baard heeft, dan… Neen, nooit ben ik geïnformeerd over het bestaan van die studie. De audit zal trouwens ook bij Claude Van de Voorde gebeuren. Ik heb hem de vraag al gesteld via telefoon. Maar hij herinnert zich niets van zo’n rapport.”

“Wat staat nu in die fameuze rapporten? Wel, die gaan over de carrosserie. Terwijl een F-16 veel meer dan dat is. Het kàn zijn dat de betrokken luchtmachters oordeelden dat die informatie uiteindelijk weinig veranderde. Waarmee ik het niet goedkeur dat men die info heeft achtergehouden. Want ik had het wel moéten weten. Om dan zelf, na overleg, een beslissing te nemen wat we met die studies zouden doen.”

Overleg? U kunt toch geen vertrouwen meer hebben in een deel van uw mensen. De informatie die u krijgt zou wel eens gekleurd kunnen zijn.

“Wat wil u me nu laten zeggen? Dat ik vertrouwen heb in al wat ze me vertellen? Neen dus. (fel) Néén! Maar dat moet je dan weer opbouwen. En het zal wel zo zijn dat de luchtmacht graag nieuwe vliegtuigen wil hebben. Maar hoe ver zijn ze daarin over de schreef gegaan? Wilden ze intentioneel de beslissing beïnvloeden? Was het manipulatie? Of dachten ze dat die studie niets nieuws bracht? Al heeft één iemand wel gezegd: Moet de minister dit niet weten? Waarom ik het niet te weten ben gekomen, moeten we nog achterhalen. Eerst onderzoeken en op basis daarvan sancties nemen.”

U hebt een aantal betrokkenen woensdagnamiddag ontmoet. Harde woorden gevallen?

“Ja. Iedereen schrijft dat ik in mijn hemd gezet was en dat heb ik ook gezegd. Met nog wat andere woorden erbij. Maar tegelijk kan ik me inbeelden dat de luchtmacht qua aankoopdossiers uit scha en schande geleerd heeft dat de politiek niet altijd het beste kiest. Kijk naar de Agusta. Los van het schandaal is die operationeel onbruikbaar. We moeten nog eens niet zo ver in de tijd. Kijk naar de vervanger van de Seaking: de NH90. Daar hebben ze een jeep vervangen door een Ferrari. Of de opvolger van de C130? De Airbus 400M, al besteld in 2001. Een programma waar voortdurend iets aan scheelt en een vliegtuig dat nog altijd niet geleverd is. Waarmee ik het allemaal niet goedpraat. Want ze hebben wel aan politiek gedaan.”

Ironisch. Door die stommiteit verliezen ze ineens alles. Misschien zelfs een vervanger voor de F-16.

“Inderdaad. En nu kom je tot de kern. We moeten wel met dat vervangingsprogramma doorgaan. Dat is mijn persoonlijke overtuiging. Als we internationaal nog serieus willen genomen worden, en onze verantwoordelijkheid willen opnemen in de NAVO en Europa, dan moeten we investeren in Defensie. Ik kan je verzekeren dat de laatste NAVO-toppen geen pretje zijn. Telkens als het over burden sharing gaat, als het erop aankomt ook met centen te tonen dat je solidair bent met de andere lidstaten, dan kijken ze naar mij en zak ik telkens wat dieper in mijn stoel weg.”

Doet u dan niets met deze nieuwe kennis?

“Als de audits achter de rug zijn en ook de lopende evaluaties van de offertes, stap ik naar de regeringstafel. Met àlles. En ik zal ook het parlement inlichten. Zoals ik altijd doe. Desnoods achter gesloten deuren, als het gevoelige informatie is. Maar er moet beslist worden. Of bestellen, of we vliegen verder, of we beginnen aan een nieuwe procedure of we zetten stappen naar diegenen die niet verder meegedaan hebben. Dat is voor de regering. Maar mijn overtuiging is nu nog altijd dat we beter een nieuw vliegtuig bestellen. En liefst nu. In 2024 zijn onze oudste toestellen 45 jaar oud.”

De procedure is toch niet meer geloofwaardig? Er zijn officieren bij betrokken die mee de aanbesteding hebben geschreven.

“Denk aan de chronologie. Op 9 november 2015 lever ik een rapport in waarin we een aantal opties hebben bestudeerd. Onder meer of we niet langer kunnen vliegen met de huidige F-16’s. Ja, dat kan, maar dan kostte het ons wel 2,2 miljard euro, om nadien toch weer te moeten vervangen. Een maand later, op 22 december 2015, keurt de regering het investeringsprogramma van de Strategische Visie goed. Onder meer dat we 34 vliegtuigen willen kopen voor 3,6 miljard euro. Op 17 maart 2017 beslist de regering: Let’s go, we zetten een transparante wedstrijd in de markt voor concurrerende staatsagentschappen. Zo veel mogelijk waarde voor de beste prijs, dat is de filosofie. En pas op 26 april 2017 komt dat Lockheed-rapport over de slijtagetoestand van de huidige vloot terecht op een bureau van Material Resources. Dat kan dan toch geen impact hebben op iets wat al beslist was?”

Kan dat team dat instaat voor de vervanging nog wel werken? Hun baas, kolonel Van Pee, is met verlof gestuurd.

“Dat zijn zeven van elkaar onafhankelijke teams. Die kunnen nog perfect hun werk doen. Waarbij elk team oordeelt over zijn eel van het dossier. Dus zij die over de prijs moeten oordelen, weten niets over de technologie en omgekeerd. De hele procedure is vastgelegd in een evaluatiehandboek. Dat ligt in een kluis bij de Inspectie van Financiën. Zodat alles achteraf verifieerbaar is. Onze jury’s kunnen ook alleen maar werken in een afgesloten ruimte waar niets naar buiten kan. Ik ken trouwens niet eens de namen van die mensen. Ik wil die ook niet weten.”

Misschien is er een goede kant. Je kan ook zeggen: we hebben nu meer speelruimte. Misschien zijn er binnen enkele jaren Europese opportuniteiten. Of kunnen we ons geld misschien beter steken in onbemande drones.

“Geloof je dat zelf? Ik vind het geweldig dat Frankrijk en Duitsland een nieuw toestel willen bouwen. Maar hoe lang duurt zoiets? Minstens 15 à 20 jaar. Voor onbemande drones is het nog te vroeg. Wie zegt trouwens dat die zoveel goedkoper zijn? Neen, we moeten nu beslissen om de volgende dertig jaar relevant te zijn. Daarover gaat het.”

Acht u dat nog haalbaar? Ermee uitpakken op de NAVO-top van 11 en 12 juli? Dat gelooft toch niemand.

“Als je iets wil vermoorden in de politiek, dan moet je er vooral een deadline op plakken. In de bedrijfswereld werkt een deadline, in de politiek helaas niet. Feit is dat de regering dit jaar middelen heeft voorzien in de begroting en ik wil die beslissing dan ook dit jaar nemen. Al zijn er wel een aantal realiteiten die op ons afkomen: lokale verkiezingen in oktober. Gunnen andere partijen een minister dan nog zo’n beslissing? En bij de NAVO-top zou het inderdaad fijn zijn als premier Michel kan zeggen: Vorig jaar hebben we beloofd er iets aan te doen en kijk wat we gedaan hebben. Maar pin me niet vast op een datum.”

U had pro-actiever kunnen zijn. Het is niet nieuw dat er landen zijn die werken aan een verlengingsprogramma voor hun F-16’s. Vindt u uw positie wel houdbaar?

“Sorry, ik heb niets fout gedaan. Ik heb niet gelogen. Ze zouden me kunnen verwijten dat ik de zaak niet onder controle had. Maar denk je dat mijn opvolger het dan wel onder controle zal hebben? Ik zeg je: als ik nu vertrek, is het chaos. Als Vandeput wegloopt, is het vervangingsdossier ook weg. Terwijl dat voor het land een te belangrijk dossier is. Ik loop niet weg, ik neem mijn verantwoordelijkheid.”

Het drama is toch: na jaren van alle departementen het kneusje én sluitpost te zijn, was er eindelijk weer optimisme en krediet voor Defensie. Ook bij de mensen. Dat is weg.

“Dat doet inderdaad pijn. Kijk, er is hard geschoten door de oppositie. Er is schade toegebracht. Maat laat de kruitdampen nu eerst optrekken en laten we dan rustig oordelen.”

Sp.a zegt dat ze hun informatie in het buitenland gehaald hebben.

“Wablieft? Meen je dat?”

Dat is voor waarheid verkondigd tijdens hun persconferentie dinsdag.

“Dat wist ik niet. Bullshit, volgens mij. Dat geloof ik niet. Wij weten wie De Mol is. Allez, we hebben een heel sterk vermoeden. Als die buitenlandse piste waar zou zijn, zou dat betekenen dat de sp.a zich laat gebruiken door buitenlandse partijen. Dat vind ik pas gevaarlijk. Welk buitenland heeft dan daar belang bij? Dan kom je in de buurt van samenzweringstheorieën. Mooie film misschien, maar ik geloof er niet in. Dat lijkt mij een rookgordijn.”

U hoeft niet meer naar De Mol te kijken.

“(lacht)”

Bent u niet te soft voor de politieke stiel?

“Ja. Ja! Soms denk ik dat. Al is soft misschien niet het woord. Noem het beginselvast. De voorbije dagen waren niet fijn. Woensdag belde mijn moeder. Ze begreep er helemaal niets van wat ik dan zo fout had gedaan. Mijn zoon heb ik moeten zeggen: Je zal vandaag nog van alles horen over papa, maar wees gerust, papa staat recht in zijn schoenen. En ja, ik slaap nog. Dat is mijn geluk. Ik kan het van mij afzetten.”

“Maar in de normale politieke stiel schiet je terug en probeer je iemand anders te pakken. Ja, ik had kunnen zeggen: ’t Is de schuld van de legerstaf. Maar zo zit ik niet in mekaar.”

Beschadigt u zo niet uw eigen politieke carrière? Uw politiek kapitaal?

“Kijk, ik ben een kleine zelfstandige met een diploma van licentiaat handelswetenschappen. Ik ben van nergens gekomen en ben uiteindelijk minister geworden. Op mijn manier. Een ja is een ja, een neen is een neen. Vandaag ja zeggen en neen doen, dat is niet mijn stijl. Ik geef eerst om daarna iets terug te krijgen. In de luwte zonder veel commotie iets goed onderbouwd voorbereiden, een beslissing nemen en dan zeggen: Kijk, wat ik gedaan heb. Zo heb ik het altijd gedaan. Zo ook in de politiek.”

“Misschien is dat naïef, ja. Al ben ik niet snel geraakt. Ik heb een dikke huid. Ze kunnen me alleen raken met mensen die iets voor me betekenen. Maar mezelf? Pfff. Neen. Ik heb al heel wat meegemaakt in mijn leven. Ik vraag me af of er in de Kamer nog iemand is die ’s nachts al heeft wakker gelegen van de vraag: Hoe ga ik morgen mijn mensen betalen?”

“Ik ga uit van het goede in de mens. Ik wil met vertrouwen werken. En daarbij ga ik af op mijn buikgevoel: is iemand te vertrouwen of niet? Al ben ik aan dat inzicht wel beginnen twijfelen deze week. Ook dat was zwaar.”

Zien we u nog minister worden?

“Pff. Zien we dan wel. Eerst mijn werk afmaken. Ik ben niet in de politiek gestapt met de droom parlementair of minister te worden. Ik wilde gewoon aan een project meewerken waarin ik geloofde. Vergeet niet, wie schrik heeft, krijgt slaag. Ken je trouwens het wapenschild van onze tak van de familie Vandeput?”

Neen.

“Schrik en geld, nooit gehad.” (hilariteit)

Maar in Hasselt willen ze u wel buiten de coalitie houden.

“Daarvan ben ik me bewust. De burgemeester is ook duidelijk geweest deze week. Ze wil verder met sp.a. Ik heb aan het eind van dat debat gezegd: Wie iets anders wil in Hasselt, moet dan maar Vandeput stemmen. Stéven Vandeput.” (lacht) “Als we erin slagen afgetekend de grootste partij te zijn, dan zal het moeilijk zijn ons te negeren. Dan zal het moeilijk zijn een tweede keer tegen de wil van de Hasselaar in te gaan.”

Is uw ministerbonus niet ferm afgezwakt?

“Mag ik iets zeggen? Ik heb nog nooit zoveel steunbetuigingen via sms of e-mail ontvangen als tijdens deze week. Vanuit Hasselt, maar ook elders in het land.”

En uw positie binnen uw eigen partij?

“Ik denk niet dat je bij N-VA veel mensen zal vinden die vinden dat mijn positie in het gedrang is.”

Maar we horen wel dat u zich zal moeten bewijzen.

“Iedereen moet zich bewijzen.”

Wedt de partij met Zuhal Demir nu in Genk niet op een ander paard?

“Maar neen. Zuhal wilde kindjes kopen en zag dat niet zitten in Antwerpen. Ze wil dat kind in Limburg zien opgroeien. Heb je Zuhal nog gesproken de laatste tijd? Ze is echt wel een mama, hè.”

In 2012 haalt N-VA ook in Limburg een sterk resultaat. Jullie raken in heel wat coalities, maar bakken er niet veel van. Kijk naar Heusden-Zolder, Tongeren, Borgloon, Wellen, Heers… Heeft u uw troepen wel in de hand?

(fel) “Aha. En dat is mijn fout? Ik ben niet verantwoordelijk voor individuele geschillen. Kom ik tussen om te bemiddelen als het escaleert? Ja. Is dat altijd succesvol? Nee. Maar dat is ook zo bij andere partijen. Bijvoorbeeld in Maasmechelen. In 2012 zijn we onder een goed gesternte gestart. Dat was ook mijn verdienste. Maar lokaal is men daarmee niet altijd even verstandig omgesprongen. Dat is leergeld. Maar dat gebeurt ook bij andere partijen.”

Hoe is uw verstandhouding met Bart De Wever?

“Goed. Twijfelen jullie daaraan?”

Wij vonden dat hij u deze week lang in de wind heeft laten staan.

“Ga je nu vergelijken met Theo Francken? Toen vroegen wel partijvoorzitters van de meerderheid om zijn ontslag. Bij ons heeft Piet De Zaeger heel snel ge-tweet dat Vandeput sterk genoeg in zijn schoenen staat en dat hij geen steun nodig heeft. Is het je trouwens opgevallen dat in de plenaire maar twee mensen mijn ontslag vroegen? De PS en Hendrik Vuye. De anderen heb ik niet horen roepen.”