'Rhowch rodd £200,000 yn ôl' medd cyn-weinidog wrth Gething

Mae cyn-weinidog Llywodraeth Cymru, Lee Waters, wedi dweud wrth y Senedd y dylai’r Prif Weinidog Vaughan Gething roi rhodd o £200,000 yn ôl i gwmni y mae ei berchennog wedi’i ddyfarnu’n euog o droseddau amgylcheddol.

Dywedodd Mr Waters, y cyn-weinidog newid hinsawdd, ei fod yn "anghysurus iawn" ynglŷn â'r rhodd, ac na fyddai’n “arwydd o wendid i ddweud ei fod yn gamgymeriad".

Fodd bynnag, dywedodd Mr Waters ei fod yn pleidleisio gyda'r llywodraeth mewn dadleuon ar y pwnc oherwydd ei fod eisiau clywed canlyniad adolygiad mewnol o'r blaid Lafur dan arweiniad y cyn-brif weinidog Carwyn Jones i reolau etholiad arweinyddiaeth Llafur.

Yn gynharach ddydd Mercher, fe wnaeth y Prif Weinidog Rishi Sunak gefnogi galwadau am ymchwiliad annibynnol i roddion ymgyrch arweinyddiaeth Llafur Cymru Vaughan Gething.

Derbyniodd Mr Gething £200,000 ar gyfer ei ymgyrch arweinyddiaeth gan gwmni ailgylchu Dauson Environmental Group, sy'n eiddo i ddyn sydd wedi cael ei erlyn am dipio gwastraff yn anghyfreithlon.

Dywedodd Rishi Sunak nad yw’r sefyllfa “yn dryloyw o gwbl a bod angen atebion”.

Mae Mr Gething wedi dweud ei fod bob amser wedi dilyn y rheolau ac wedi gwrthod rhoi'r arian yn ôl.

Fe wnaeth Aelodau o'r Senedd bleidleisio ar y mater brynhawn Mercher.

Roedd y Ceidwadwyr Cymreig yn feirniadol o Mr Gething am dderbyn y rhodd gan gwmni sydd ag is-gwmni sydd wedi cymryd benthyciad o £400,000 gan Fanc Datblygu Cymru.

Mae Mr Gething wedi mynnu drwy'r amser na all ac na fydd yn gwneud unrhyw benderfyniad yn ymwneud â chwmni Dauson.

Mae Banc Datblygu Cymru wedi dweud ei fod yn annibynnol i weinidogion.

Mae'r cwmni yn eiddo i David John Neal a gafodd ddedfryd ohiriedig yn 2013 am dipio gwastraff yn anghyfreithlon, ac un yn 2017 am beidio â'i glirio.

Mae un o fusnesau Dauson yn safle tirlenwi yn Sir Benfro - sy'n destun ffrae barhaus am ei arogl.

Ddydd Mawrth dywedodd Cyfoeth Naturiol Cymru fod "sawl achos difrifol o dorri amodau'r drwydded" ar safle Withyhedge.

Yn sesiwn Cwestiynau i’r Prif Weinidog ddydd Mercher, dywedodd yr AS Ceidwadol Preseli Penfro, Stephen Crabb: “Ers chwe mis, mae miloedd o fy etholwyr wedi byw gydag aer llygredig o safle tirlenwi Withyhedge.”

Wrth godi mater y rhodd a benthyciad Banc Datblygu Cymru, dywedodd: "A yw'r prif weinidog yn cytuno â mi bod y mater yn gofyn am ymchwiliad annibynnol difrifol?

"Nid yw'n fater mewnol gan y Blaid Lafur ac, yn y pen draw, mae angen i'r cwmni hwnnw adael fy etholaeth fel y gall pobl Sir Benfro gael ansawdd eu bywyd yn ôl.”

Atebodd Mr Sunak gan ddweud bod Mr Crabb "yn codi mater hynod o bwysig a gwn fod pobl yng Nghymru yn pryderu am y berthynas y mae'n sôn amdani".

Ychwanegodd: "Rwyf hefyd yn cytuno ag ef ar yr angen am dryloywder ac ymchwiliad ynglŷn ag arweinydd Llafur Cymru oherwydd mae'n amlwg iawn nad yw'r sefyllfa yn dryloyw o gwbl ac mae angen atebion."

Fe wnaeth y Ceidwadwyr a Phlaid Cymru orfodi dwy set o bleidleisiau brynhawn Mercher ar roddion Vaughan Gething - gan alw am ymchwiliad annibynnol a chap ar roddion yn y drefn honno.

Roedd gan Lafur - sydd ag union hanner y 60 o wleidyddion y Senedd - ddigon o bleidleisiau i'w hennill, gyda'r AS Rhys ab Owen wedi'i atal ar hyn o bryd.

Roedd Llywodraeth Cymru wedi gofyn i ASau Llafur bleidleisio yn erbyn y cynigion gan y ddwy blaid.

Galw yr oedd y Ceidwadwyr "ar y prif weinidog i benodi cynghorydd annibynnol i'r cod gweinidogol i ymchwilio i unrhyw wrthdaro buddiannau a allai fodoli mewn perthynas â'r rhodd".

Roedd Plaid Cymru yn dweud "y dylid gosod uchafswm blynyddol ar y rhoddion gwleidyddol y gall unrhyw aelod unigol o'r Senedd eu derbyn gan unrhyw unigolyn neu endid".

Yr wythnos ddiwethaf, dywedodd Mr Gething nad oes cwestiynau “dilys” ynglŷn â’i gymeriad na’i ymddygiad yn sgil y ffrae am y rhodd.

Wrth gael ei holi gan Bwyllgor Craffu Senedd Cymru ddydd Gwener, dywedodd y prif weinidog ei fod wedi bod yn “onest drwy gydol yr amser ynglŷn â’r hyn yr ydw i wedi ei wneud".

Dywedodd hefyd bod angen trafod y “realiti” bod ymgyrchoedd gwleidyddol yn gostus.

“Os nad ydych chi’n mynd i gael y wladwriaeth i ariannu pleidiau ac ymgyrchoedd, sut y’ch chi’n mynd i godi arian?

“Sut mae gwneud hynny felly yw dilyn y rheolau, a datgan beth ydych chi’n mynd i’w wneud a datgan yn glir bod eich sefyllfa chi fel ymgeisydd ddim wedi ei gyfaddawdu gan y ffynonellau ariannol amrywiol sydd wedi cael eu datgan.”