Nieuwe Kamagurka-expo: "Over de grens gaan zorgt voor inspiratie"

“De Kipomelet. Waar zou die ergens staan?” Luc Zeebroek – wereldberoemd in de Lage Landen onder het pseudoniem Kamagurka – is op zoek naar het schilderij waarmee hij een antwoord formuleert op de eeuwenoude vraag van de kip of het ei. Het bewuste werk houdt zich schuil tussen de stapels schilderijen die gestockeerd staan in de brede gang van het Brugse herenhuis waar Kamagurka tijdelijk zijn atelier heeft ingericht. Na een paar minuten tevergeefs laveren tussen de stapels kunst geeft Kama het op, de Kipomelet zal zich vandaag niet laten zien.

“Ik ben een absolute ramp op het vlak van orde en netheid”, zal de kunstenaar later zeggen. Met archiveren heeft hij zich dan ook nooit beziggehouden. Wat niet betekent dat Kama niets heeft overgehouden aan zijn carrière van ondertussen meer dan veertig jaar. Integendeel zelfs. Zijn eerste tekening die ooit in de krant verscheen (een portret van Fred Flinstone voor Het Nieuwsblad van de Kust), een zelf bij elkaar geniet stripverhaal of de tekst van zijn allereerste podium-performance, Kama heeft die allemaal nog wel ergens liggen. Alleen had hij er tot voor kort, net als bij de Kipomelet, geen idee van waar precies.

De schaar van Guy

“Ik ben heel vaak verhuisd. Die tekeningen en teksten verdwenen daarbij in bananendozen die ik wel mee verhuisde maar nooit uitpakte.” Bij elke verhuis groeide de stapel verder aan. “Het waren er op den duur zoveel dat ik niet meer aan dat uitpakken durfde beginnen. Ik heb Bert, mijn medewerker, weleens gevraagd om in dat archief te duiken. Maar dan kwam die na een week weer boven water en had hij amper een paar dozen gesorteerd. Er was eigenlijk geen beginnen aan.” 

Het tempo waarop Kama produceert ligt dan ook erg hoog. "Ik maak gemiddeld zo'n zes à zeven tekeningen per dag. Er zijn mijn dagelijkse cartoons voor NRC Handelsblad en De Standaard en in Humo sta ik wekelijks, maar ook daarnaast blijf ik tekenen. Wanneer ik op vakantie ga, kom ik thuis met boeken vol schetsen en ideeën. De meeste daarvan heb ik bewaard, al zit niet alles in die dozen. Van mijn werk voor Humo bijvoorbeeld is maar een fractie bewaard. Toen Guy Mortier daar nog hoofdredacteur was ging ik elke week met mijn schetsboek langs. Guy pakte dan een grote schaar en knipte de dingen uit die hij kon gebruiken. Met als gevolg dat ik nu enkel de dingen die hij niet goed genoeg vond overgehouden heb." 

In het archief van Kama zitten niet alleen tekeningen. "Ik heb toneelstukken en theatershows gemaakt, dagboeken bijgehouden en alles samen meer dan tweehonderd liedjes geschreven. Ik ga niet beweren dat het allemaal hits waren, maar ik heb ze toch geschreven. En ze zitten allemaal in mijn dozen."

Broccoli

Maar Kama's dozen bleven onontgonnen terrein tot Kim Ouweleen, een student kunstgeschiedenis kwam aanbellen. Die wou een scriptie maken over het werk van Kamagurka en was van plan dat grondig te doen. Om een goed beeld te krijgen op Kama’s oeuvre wou hij zich zelfs in het haast ondoordringbare doolhof van bananendozen wagen. Dat graafwerk leverde een boek en een overzichtstentoonstelling in het Noordbrabants Museum op. Allebei met dezelfde titel: Kamagurkistan. Voorbij de grenzen van de ernst.

Die titel past perfect, vindt Kama. Hij heeft immers altijd al een fascinatie voor grenzen gehad. Letterlijk, zoals toen hij voor een rubriek in het Woestijnvis-programma Man bijt hond met een quad de Belgische grens afreed. "Grensstreken zijn altijd de meest boeiende plekken", legt hij uit. "Het zijn plaatsen waar veel gebeurt." Maar ook figuurlijk, in zijn werk, zoekt Kama graag de grens op.

En dan zijn er nog de lichamelijke grenzen waar hij af en toe mee experimenteert. Zoals toen hij werd opgeroepen voor zijn legerdienst. Kama: "Ik wou absoluut niet naar het leger en ik had ergens gelezen dat wie te mager was automatisch afgekeurd werd. Maanden aan een stuk heb ik toen op broccoli overleefd. Mijn moeder had ergens gelezen dat daar amper voedingsstoffen in zaten. Toen ik naar de keuring moest woog ik nog 44 kilogram. Extreem mager dus voor iemand van 1 meter 76. Dat vond ook de keuringsarts van het leger, want van zodra ik mijn kleren had uitgetrokken, moest ik het pand verlaten. Ze waren bang dat ik ter plaatse dood zou vallen. Helaas moest ik me drie maanden later opnieuw aanmelden. Nog drie maanden broccoli eten dus, maar naar het leger ben ik nooit moeten gaan." 

Pensioen

Ook zijn expositie in het Stedelijk Museum van Amsterdam draaide uit op een lichamelijke test. "Ik heb toen, bij wijze van performance, 24 uur aan een stuk schilderijen gemaakt. Goed voor 56 werken. De beste daarvan heb ik gemaakt tijdens de laatste uren. Het overschrijden van de grenzen van mijn lichaam werkt op zo'n moment als een soort drug die voor inspiratie zorgt." 

Ook het herontdekken van het oude materiaal dat Ouweleen boven spitte gaf Kama een creatieve boost. "Het viel me op dat ik bij het begin van mijn carrière vooral dingen tekende die heel dicht stonden bij wat ik op dat moment beleefde. Ik woonde toen in een klein appartement in de Jacob Van Maerlantstraat in Gent en ik tekende wat ik vanuit mijn raam kon zien. Stond er een vrachtwagen in de straat, dan tekende ik die. Het enige wat ik daar aan toevoegde was een mannetje met een grote neus die daar commentaar bij gaf. Zo is het figuurtje Bert Vanderslagmulders ontstaan. De dingen die ik nu voor, bijvoorbeeld, de krant doe staan veel verder bij me vandaan. Ergens vind ik dat wel een beetje jammer. Ik voel me nu opnieuw meer aangetrokken tot die dingen die dichter bij mezelf komen. In mijn recentste theatershow bijvoorbeeld experimenteer ik daarmee door autobiografische elementen te combineren met compleet van de pot gerukte, absurde sketches." 

Met de expo in het Noordbrabants Museum is Kama op zijn 62ste aan zijn allereerste overzichtstentoonstelling toe. Mogen we Kamagurkistan dan als een soort eindpunt zien? "Het is eerder een soort tussenstand. Deze expo geeft me de kans te zien waar ik nu sta. Om daarna gewoon weer voort te doen. Ik kan niet stoppen met werken. Het is gewoon wat ik het liefste doe. Ik denk er niet aan om op mijn 65ste met pensioen te gaan. Ik zou doodongelukkig zijn. Ik ga ook weleens wandelen of fietsen, maar ik vind daarna thuiskomen en een tekening maken minstens even leuk."

De expo Kamagurkistan. Voorbij de grenzen van de ernst loopt van 28/7 tot 28/10 in het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch.