Tsehaytu Beraki (1939-2018) bracht haar krarmuziek mee naar Nederland
Haar dubbel-cd Selam werd alom geprezen. Verzetsstrijder Tsehaytu Beraki kwam in 1988 uit Eritrea naar Nederland en ging daar opnieuw muziek maken.
Ze werd de zon van Eritrea genoemd. Zangeres en muzikant Tsehaytu Beraki was een vermaard artiest en vrijheidsstrijder in het Afrikaanse land, voordat ze naar Nederland kwam en zich in Rotterdam vestigde.
Hier bracht ze in 2003 een veelgeprezen dubbel-cd uit met de titel Selam (‘Vrede’). Ze was toen al 65 jaar. Op 24 mei overleed ze, 79jaar oud. ‘Ze had nog een scherf in haar hoofd, maar desondanks bleef ze tot op hoge leeftijd vitaal. Uiteindelijk is een hersenbloeding haar fataal geworden’, zegt Terrie Hessels, gitarist van The Ex, die haar in Nederland onder zijn hoede nam.
Ze werd geboren in het dorpje Quatit, 100 kilometer van de huidige Eritrese hoofdstad Asmara. dat toen nog deel uitmaakte van het Italiaanse koloniale rijk. Nadat haar vader was overleden, verhuisde haar moeder naar Asmara, waar ze met het maken van haarvlechten het gezin onderhield.
Tsehaytu Beraki ging bij de missionarissen op school. Een van haar tantes had een krar, een vijfsnarige harp. Ze leerde zichzelf spelen op dit tokkelinstrument. Vanaf haar 11de jaar ging ze optreden op bruiloften en partijen. Ze speelde vooral liefdesliedjes, vooral van componist Tsehaytu Zennar, waaronder het nummer Annes Ay keremneye Wala Hankas Yekunye (‘Ik heb zo spoedig mogelijk een man nodig, zelfs als hij kreupel is’). Op haar 16de werd ze fulltime muzikant en trok langs de suwa-cafés in het land.
Eritrea werd in 1962 door keizer Haile Selassie ingelijfd als veertiende provincie van Ethiopië. Dat leidde tot de oprichting van een verzetsbeweging Eritrea Liberation Front (ELF). Beraki ging nummers schrijven die ook politieke boodschappen bevatten. ‘Het waren geen echte protestsongs. Maar mensen waren verbaasd dat ik die durfde te zingen’, zei ze daarover.
De nummers werden op cassettes gezet die veel werden gedraaid in taxi’s en in theehuizen. Zo werd ze een nationale bekendheid.
In 1972 nam ze in een studio in Addis Abeba haar eigen plaat op. Twee jaar later werd bij een staatsgreep keizer Haile Selassie afgezet. De nieuwe militaire leider Mengistu begon een schrikbewind. Tsehaytu Beraki sloot zich aan bij verzetsbeweging ELF en verruilde haar krar voor een kalasjnikov.
Een jaar later raakte ze zwaargewond bij een bombardement. Toen ELF verslagen leek, moest ze uitwijken en vestigde zich in ballingschap in Soedan.
In 1988 kreeg ze asiel in Nederland en verwierf een Nederlands paspoort. Terrie Hessels, van de uit de kraakbeweging voortgekomen band The Ex, onderkende haar kwaliteiten en wist haar te bewegen ook hier weer te gaan optreden. ‘Ze was een heel sterke persoonlijkheid’, zegt Hessels.
Hij bouwde een nieuwe krar voor haar en er werd begonnen met het opnemen van haar grote repertoire bluesachtige ballads. Het resulteerde in dubbel-cd Selam op Terries eigen label Terp Records in Wormer. ‘Haar krachtige, soms ontwapenend meisjesachtige stem lijkt volledig los te staan van haar leeftijd’, schreef de Volkskrant. Optredens volgden.
Eritrea werd in 1993 onafhankelijk. Maar het geweld bleef. Het zou tot 1999 duren voordat ze voor de eerste keer terugging, met Emma Fischer, Terries partner, die het geheel op film vastlegde voor een VPRO -documentaire. Hessels: ’Tsehaytu was daar nog altijd een grote beroemdheid. De autoriteiten keken wantrouwend naar haar en ze vond dat niet fijn. Ze is daarna nog maar één keer teruggegaan.’
Ze had nog een zoon. Maar volgens Hessels had ze daar nauwelijks contacten mee. ‘Gelukkig had ze in Rotterdam wat familieleden die voor haar zorgden.’