Wat doet het Europees Parlement? En welke impact hebben Europese politici op jouw leven?
Op 9 juni staan er niet enkel federale en regionale verkiezingen op de agenda. Net als in de 26 andere lidstaten houden we in ons land Europese verkiezingen. Wat kiezen we precies bij de Europese verkiezingen? En wat betekent de Europese Unie voor ons dagelijks leven?
Niet alleen de Belgen trekken begin juni naar de stembus. Maar liefst 400 miljoen Europeanen krijgen dan de kans om hun vertegenwoordigers op het niveau van de Europese Unie te kiezen.
De EU lijkt vaak een ver-van-ons-bedshow. De Europese instellingen werken traag en ingewikkeld, zo klinkt het cliché. Hoe je het ook draait of keert: veel van de regels en wetten in ons land zijn de nationale vertalingen van wat op het Europese niveau afgesproken is.
Waarover beslist het Europese niveau?
Het gaat al lang niet meer enkel om de euro of over het feit dat er geen grenscontroles meer zijn met onze buurlanden. Migratiebeleid, regels over het klimaat en biodiversiteit of privacywetgeving, daar hebben Belgische politici eigenlijk nog betrekkelijk weinig over te zeggen. De Europese Unie bepaalt de koers op die thema's.
De Europese landen spraken de afgelopen 70 jaar stelselmatig af om steeds meer gezamenlijke beslissingen te nemen die overal in de Unie gelden.
Wat in de Europese wijk in Brussel beslist wordt heeft wel degelijk impact op ons dagelijks leven. Soms gaat het over heel tastbare dingen. Zo komt er binnenkort verplicht één universele oplader waarmee de tablets en smartphones van alle Europeanen kan worden opgeladen. Gedaan dus met aparte kabels voor elk merk: vanaf eind dit jaar mogen alleen nog toestellen met een USB Type-C-oplaadpoort verkocht worden.
Stemmen vanaf 16 jaar
Voor het eerste kunnen op 9 juni ook minderjaren hun stem uitbrengen bij verkiezingen in België. Ook als je 16 of 17 bent, mag je mee kiezen wie voor ons land in het Europees Parlement zetelt. Voor de federale en regionale verkiezingen blijft de minimumleeftijd op 18 jaar.
In België geldt er opkomstplicht. Wie niet naar het stemhokje komt, kan daarvoor gestraft worden. De regering heeft beslist dat 16- en 17-jarigen die niet komen opdagen geen sanctie zullen krijgen.
Tijdens grote crisismomenten treedt de Unie naar voren als een belangrijk platform om samen sterker te staan. Europa kocht gezamenlijk vaccins aan en probeerde zo voordeligere deals te sluiten met de farmabedrijven. En na de inval van de Russen in Oekraïne besliste de EU om de Oekraïners te steunen - ondertussen voor meer dan 80 miljard euro - en Rusland sancties op te leggen.
Wat is de rol van het parlement?
De Europese Unie is een huis met vele kamers. De macht is verdeeld tussen de Europese Commissie, de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement. Enkel dat laatste is rechtstreeks verkozen door de Europeanen.
Op 9 juni trekken we naar de stembus om onze vertegenwoordigers in dat parlement te kiezen. Elke lidstaat kiest zijn eigen parlementsleden. Je kan dus enkel stemmen voor kandidaten die in België op een lijst staan. Op die lijst mogen ook niet-Belgen staan, ze moeten wel in de Europese Unie wonen. Een Griek die in Estland verblijft, mag zich dus bijvoorbeeld in België kandidaat stellen voor de verkiezing van het Europees Parlement.
Van 720 leden kiezen de Belgen er 22: 13 Nederlandstaligen en 8 Franstaligen en 1 Duitstalige. Vlamingen verkiezen enkel die 13 Nederlandstaligen. Elke partij heeft één lijst met kandidaten voor het Europees Parlement die in heel Vlaanderen dezelfde is. Er zijn dus geen aparte kieskringen met eigen kandidaten zoals bij de federale en regionale verkiezingen.
Op je stembiljet zal je bij de Europese verkiezingen gewoon de Vlaamse partijen zien staan. Maar eens ze verkozen zijn, zetelen de parlementsleden in een grote Europese fractie. Daarin zitten partijen uit verschillende landen die zich groeperen omdat ze gelijkaardige standpunten hebben.
Extra Belgisch parlementslid
Het aantal inwoners van de Europese Unie neemt toe en dus groeit ook het parlement. Na de verkiezingen gaan we van 705 naar 720 volksvertegenwoordigers. En dat is goed nieuws voor ons land: één van de 15 nieuwe zetels gaat zeker naar een Belg.
Het parlement besliste vorig jaar dat wij net als onder meer Denemarken en Finland recht hebben op een extra parlementslid. De bijkomende zetel zal naar een Nederlandstalige verkozene gaan.
Op het Europese niveau is er geen regering en dus is er in het parlement geen sprake van een vaste meerderheid of oppositie. Voor elke stemming zijn er andere meerderheden mogelijk. Parlementsleden hebben meer vrijheid om afwijkend te stemmen in vergelijking met hun fractiegenoten dan in bijvoorbeeld de parlementen bij ons het geval is.
Het parlement komt meestal in Brussel samen en één keer per maand een week lang in het Franse Straatsburg. De parlementsleden debatteren over Europese wetten en richtlijnen en passen die aan, afhankelijk van de standpunten van de parlementairen. Daarna volgt de definitieve stemming.
Wat is de rol van de Raad en de Commissie?
Europese regels kunnen pas van kracht gaan wanneer naast het parlement ook de Raad van de Europese Unie zijn goedkeuring heeft gegeven.
Daarin zitten de ministers van de nationale regeringen van de 27 EU-landen. Niet alleen wie je kiest voor het Europees Parlement heeft dus impact op het EU-beleid, ook wie deel uit maakt van de regering in België of Vlaanderen beslist mee over de Europese koers.
De Duitse Ursula von der Leyen was de afgelopen jaren het gezicht van de EU. Ze is de voorzitter van Europese Commissie. Die telt 27 commissarissen, elk uit één lidstaat en elk verantwoordelijk voor één domein. De Franstalige liberaal en voormalig federaal minister Didier Reynders zetelt voor ons land in de Commissie, hij is verantwoordelijk voor handel.
De commissarissen nemen geen beslissingen, ze doen enkel voorstellen voor nieuwe wetgeving aan het parlement en de Raad. Die hebben zelf niet het recht om nieuw Europees beleid voor te stellen. De leden van de Commissie zijn niet verkozen, ze worden benoemd door de lidstaten. Het parlement moet de samenstelling van de Commissie wel goedkeuren.