Direct naar artikelinhoud
Column

Is de handelsoorlog tussen Amerika en de rest van de wereld gestart?

Paul De GrauweBeeld Bob Van Mol

Paul De Grauwe is professor aan de London School of Economics. Zijn column verschijnt wekelijks.

Is de handelsoorlog tussen Amerika en de rest van de wereld gestart? Verleden week werden de EU-tarieven op een reeks Amerikaanse importgoederen van kracht. Dat was een Europese tegenmaatregel op de invoering van importtarieven op Europees staal en aluminium in Amerika.

De handelsoorlog lijkt gestart. Voorlopig gaat hem nog maar om schermutselingen. De omvang van de handel die langs beide zijden van de oceaan getroffen wordt door die maatregelen blijft beperkt tot ongeveer 1 procent van de totale handel.

Na die schermutselingen lijkt een handelsoorlog onvermijdelijk. Maar dat hoeft zo niet te zijn. Het fundamenteel probleem dat ontstaat wanneer landen importtarieven heffen is dat ze zichzelf economische schade berokkenen. Door importtarieven te heffen snijden ze in eigen vlees. Het lijkt niet echt rationeel zoiets te doen. Redelijke mensen zullen in zo een situatie rond de tafel gaan zitten en de escalatie stoppen, wetende dat als ze daar niet in slagen ze allemaal zullen verliezen.

Kosten en baten ongelijk gespreid

Er zijn echter twee factoren die deze rationele calculus in de weg staan. Ten eerste zijn de kosten en de baten van importtarieven heel erg ongelijk gespreid. De importtarieven op de import van staal en aluminium beschermen de Amerikaanse producenten ervan. Die zijn gebaat door de tarieven. De kosten van die importtarieven worden gedragen door de Amerikaanse consumenten en de ondernemingen die staal en aluminium gebruiken als intermediaire product. 

De baten zijn dus sterk geconcentreerd bij het kleine aantal Amerikaanse staal- en aluminiumproducenten, terwijl de kosten gespreid worden over vele miljoenen Amerikaanse consumenten en bedrijven. Dat heeft tot gevolg dat het politieke lobbyen van de bedrijven die beschermd worden door de tarieven veel intenser is dan het lobbyen door de miljoenen anderen die elk slechts een kleine kost dragen. Dat is ook de reden waarom Trump met zijn importtarieven is gestart.

Een tweede factor die een rationele calculus in de weg staat is dat de actoren in dit spel, met name de Amerikaanse president en zijn raadgevers, internationale handel zien als een nulsomspel. Zoals een boksmatch dat is. In een boksmatch incasseer je stoten, maar als je overtuigd bent dat je die boksmatch kan winnen wil je die stoten incasseren wetende dat je de tegenpartij (in dit geval de Chinezen en de Europeanen) knock-out zult slaan. Je gaat weliswaar gehavend naar huis, maar je hebt toch gewonnen. Met zo een houding is een handelsoorlog moeilijk te vermijden.

Trump ziet internationale handel als een nulsomspel, zoals een boksmatch. Je incasseert stoten, maar als je overtuigd bent dat je kan winnen wil je incasseren, wetende dat je de tegenpartij knock-out zult slaan

Wat is de beste mogelijke respons? Op het eerste gezicht lijkt het erop dat ontwapenen, dus geen tegenmaatregelen door Europa, de beste respons is. Immers door importtarieven te heffen op Amerikaanse producten schaden we onszelf ook. Dat lijkt economisch niet zinvol. Dat was ook mijn initiële houding, ook al omdat ik dacht dat Trump blufte. Er echter een heel stevig economisch argument voor sterke tegenmaatregelen.

Als Europa tegenmaatregelen neemt, zoals het dat nu doet, en die sterk concentreert, bijvoorbeeld, op Harley-Davidson-motoren, op Kentucky-whiskey en op maïsboeren, creëert het in Amerika sterke lobby’s tegen het protectionisme van Trump. Die lobby’s zijn zich nu aan het organiseren binnen de Republikeinse partij.

Dat betekent dus ook dat als Trump verder gaat met het heffen van nieuwe importtarieven, zoals op de import van Europese auto’s, de tegenmaatregelen van Europa navenant zullen moeten toenemen en sterk geconcentreerd zullen moeten zijn. Zo bijvoorbeeld zou Europa, liefst in samenspraak met de Chinezen, Boeing-vliegtuigen aan een importtarief van 20 procent kunnen onderwerpen. Dat zou een enorme klap zijn voor Boeing en een formidabele opponent van Trump creëren.

Tegenmaatregelen zijn essentieel

De Europese tegenmaatregelen zijn dus essentieel om de politieke krachten in Amerika te ondersteunen die zich met hand en tand verzetten tegen het protectionisme van Trump. Zonder die tegenmaatregelen van Europa zullen die politieke krachten in Amerika zwak blijven en haalt het Trump zijn slag thuis.

Met een emotioneel onstabiele Amerikaanse president is het verre van evident dat deze strategie zal lukken. Maar er is geen alternatief voor Europa. Trump dreigt een handelsoorlog te beginnen tegen de hele wereld. Die boksmatch kan hij niet winnen. Alleen ziet hij dat niet omdat hij verblind is door zijn eigen grootheidswaanzin. De Europese (en Chinese) tegenmaatregelen zullen hem misschien tot inzicht brengen.