Samenwonen betekent kosten delen en lijkt dus gunstig voor de portemonnee. Maar niet zo voor wie van een leefloon of een werkloosheidsuitkering leeft. Een herziening van het systeem is een van de belangrijkste aanbevelingen in het tweejaarlijkse verslag van het Interfederaal Steunpunt Armoedebestrijding, dat focust op ‘burgerschap en armoede’.

Mensen met een uitkering die gaan samenwonen, verliezen een deel van hun inkomen. Het argument daarvoor van de sociale bijstand en sociale zekerheid is het schaalvoordeel: er moet maar een keer huur en een keer elektriciteit en water betaald worden. “Maar dat voordeel wordt zwaar overschat”, zegt Henk Van Hootegem van het Steunpunt in de krant. “De uitkeringen worden te sterk verlaagd, ver beneden een menswaardig inkomen.”

Het Steunpunt vraagt een nieuwe impactstudie.

“Armoede zet rechten op privéleven onder druk”

Mensen in armoede moeten zich nog vaak tevredenstellen met tweederangsrechten, zegt het Steunpunt in haar rapport.

Het rapport werd opgesteld op basis van dialoog met mensen in armoede, verenigingen, administraties en beroepskrachten vanuit verschillende sectoren. “Men dwingt arme gezinnen tot openheid, daar waar anderen hun privéleven onaantastbaar is”, was een van de conclusies.

Wat de armsten doen en laten wordt genoteerd in sociale rapporten, databanken en dossiers, en is een voorwaarde om een studiebeurs of uitkering te krijgen, zegt het steunpunt. Dat wordt door de mensen in armoede als belastend en vernederend ervaren. “Er is een privéleven met twee snelheden, zoals er inkomens zijn met twee snelheden en gezondheid met twee snelheden”, zei een van de armen die deelnamen aan het overleg.

Het steunpunt haalt twee voorbeelden aan: voedselhulp en huisbezoeken. Wanneer mensen in armoede voedselpakketten vragen, wordt er vaak informatie gevraagd, terwijl ze eigenlijk gewoon eten nodig hebben. De opgevraagde gegevens lijken niet altijd proportioneel met de doelstelling om noodzakelijke voeding te verstrekken. De huisbezoeken maken deel uit van het sociaal onderzoek door het OCMW waarmee wordt vastgesteld hoe groot de behoefte aan hulp is.

“Mensen in armoede ervaren dergelijke huisbezoeken vaak als een te grote inbreuk op hun privacy. Ze vertelden tijdens het overleg dat tijdens die bezoeken alles tot in de details wordt gecontroleerd. Bovendien gebeuren de huisbezoeken soms onaangekondigd.” Hoe er met het huisbezoek wordt omgegaan, hangt bovendien volgens het steunpunt af van de instelling die het bezoek uitvoert, en momenteel zijn er tussen de diverse instellingen grote verschillen.

Het steunpunt ter bestrijding van armoede raadt in zijn rapport maandag dan ook de overheid aan de bestaande instrumenten van controle te evalueren en na te gaan of de controle proportioneel is ten aanzien van de doelstellingen. Die doelstellingen moeten ook duidelijker worden gemaakt aan de betrokken gezinnen. En er moet een debat komen over het kader, de doelstellingen en de modaliteiten van een huisbezoek, in dialoog met mensen in armoede.