De geschiedenis achter de Hasseltse TT-wijk: “Bewoners werden onteigend en verbannen”

In 1972 is Hasselt een bouwwerf. Overal vinden riolerings- en wegenwerken plaats, scholen en sportinfrastructuur worden opgetrokken en het cultureel centrum is bijna af. Maar het pronkstuk van de bouwwoede is de nieuwe Tweetorenwijk aan de Sint-Jozefsstraat, die een flatgebouw van negen verdiepingen, winkelcentrum, warenhuis, bioscoop en twee torens van 65 en 52 meter combineert. De grootste hijskraan ter wereld - “met twee gieken van 70 meter”, schrijft de krant - moet aanrukken om het werk tot een goed einde te brengen.

Het Belang van Limburg van die tijd schrijft enthousiast over de verrijzenis van “een sciencefiction winkelstad met zeshonderd ondergrondse parkings”: “Aan het succes van dit centrum valt niet te twijfelen. Het bewijs werd reeds geleverd in andere steden van Europa en de Verenigde Staten waar gegroepeerde winkel- en wooncentra een grote bloei kennen.”

Maar lang niet iedereen gaat mee in de hoera-stemming. “Zelden ook werd een project bij de Hasseltse en Limburgse bevolking op meer scepticisme onthaald dan dit van de TT-wijk”, schrijft de krant ook. Hoongelach is er voor het 11 meter hoge beeld ‘Narcissus’ van kunstenaar Walter Vilain dat het TT-plein moet bekronen, maar door de Hasselaren ‘de penis’ gedoopt wordt.

Beekratten

“Waar je deze riooldeksels ziet, hier liep de Helbeek”, wijst Hasselaar Michel Ilsen (70), voormalig baas van Radio 2 Limburg en geschiedenisliefhebber, terwijl we over de Sint-Jozefsstraat aan de Mediamarkt stappen. Het was die beek - “meer een open riool”, aldus Ilsen - die haar naam gaf aan de volkse buurt die geprangd lag tussen de Maastrichterstraat en wat nu de Capucienenstraat, de Guffenslaan en de Sint-Jozefsstraat heet. “Dit was het oudste stuk Hasselt. Het was een rauwe volksbuurt waar de zogenaamde ‘beekratten’ woonden. De rest van Hasselt keek op hen neer, maar zelf waren ze trots op hun geuzennaam.”De beekratten hadden hun reputatie. “Ik ben duizenden keren door de Beek gefietst op weg naar school, maar er waren gasten van mijn leeftijd die er van thuis niet mochten komen”, zegt Ilsen. Ook veelzeggend: “Als er tijdens de kermis gevochten werd in een van de cafés van de Beek, dan hield de politie zich erbuiten. Dat losten ze zelf op.” (lacht)

Rottende ossenkop

Ilsen schreef in 2004 mee aan de uitgave ‘Wij zijn van de Beek’. “Dat was naar aanleiding van een tentoonstelling in het huidige Stadsmus. Tegen de verwachting in was het een gigantisch succes.” Het zegt veel over de populariteit van de Beek bij de oudere generatie. “Ik denk dat mensen die er hun jeugd hebben doorgebracht die tijd later zijn beginnen te romantiseren. Oké, er heerste een groot samenhorigheidsgevoel in de buurt, maar het was vooral ook dikke armoede.”

‘Wij zijn van de Beek’ citeert enkele historische bronnen over die weinig rooskleurige leefomstandigheden: “Op de Beek woonden een man en vrouw erg klein behuisd. Toen de man overleed was men verplicht de lijkkist verticaal te plaatsen; horizontaal was er geen plaats voor.” Een politieverslag van 1866 vertelt over een klacht na geurhinder. De politie doorzocht een woning en ontdekte een rottende ossenkop onder het bed. “De bewoners kweekten als bijverdienste wormen die ze aan vissers verkochten.”

Sloophamer

Tussen 1960 en 1970 verdwijnt Hasselts oudste wijk onder de sloophamer. De TT-wijk wordt voorgesteld met een brochure getiteld ‘De Beek is dood, leve de Beek’. “In de jaren zestig was de mentaliteit er een van tabula rasa. Hasselt moest zijn eigen wolkenkrabbers hebben”, zegt Ilsen. “Er is wel wat protest geweest, maar eigenlijk was de algemene opvatting dat de wijk opknappen niet haalbaar was. De bewoners werden onteigend en verbannen naar sociale woningen in de Banneuxwijk. Van het unieke sociale weefsel van de Beek bleef niets meer over.”

Het is een wonde die vandaag nog steeds niet voor iedereen geheeld is. Zeker als de TT-wijk na twintig jaar haar oorspronkelijke glans verloren heeft en met leegstand begint te kampen, komen de twee torens opnieuw onder vuur te liggen. “Ik ga direct akkoord om de boel te laten ontploffen en er een groot park van te maken”, droomt burgemeester Roppe in 1994. Ook zijn opvolger Steve Stevaert maakt er geen geheim van dat hij de torens liever kwijt dan rijk is. “Wie een bouwaanvraag indient om de torens af te breken, krijgt ze van mij onmiddellijk.” Stevaert lanceert ook het plan om de torens te verlagen, maar wanneer de nieuwe eigenaar Group GL in de hoogste toren een hotel met panoramabar wil onderbrengen, verdwijnt dat plan van tafel.

Karabijn

Het laatste woord is voor Camiel ‘De Pruim’ Buvens, ook wel “de laatste beekrat”. Zelfs toen de torens al hoog boven de stad uitrezen, wilde hij van geen wijken weten. In augustus ’89 verschijnt naar aanleiding van de Virga Jesse-feesten een opmerkelijke foto van hem in de krant. Nadat vandalen de deur van zijn kapelletje hebben ingestampt, poseert hij nu met een karabijn om potentiële booswichten op andere gedachten te brengen.

Over de Beek zegt hij dit: “Iedereen begrijpt ook wel dat men toen de kans heeft laten liggen om, hoe zeggen ze dat nu, aan stadsrenovatie te doen. We hadden hier Bokrijk in Hasselt kunnen hebben. Het had zo mooi kunnen zijn.”

De gevel van zijn huisje werd heropgebouwd aan de Sint-Jozefsstraat en is het laatste tastbare overblijfsel van de Beek. De laatste beekrat stierf op 6 maart 1998 op 90-jarige leeftijd.