Van bungabunga-boy tot aaibare opa: hoe Silvio Berlusconi opnieuw aan de macht wil komen

“Ik ben terug. En dat zie je.” Een glunderende Berlusconi op tv, vorig jaar in juli. Hij doelt niet op zijn opmerkelijke facelift van een half jaar eerder of op zijn pekzwart geverfde haarimplantaten. Hij verwijst naar de score van zijn Forza Italia bij de burgemeestersverkiezingen. Zestien van de tweeëntwintig grote Italiaanse steden zijn in handen van zijn centrumrechtse blok gevallen. Iedereen wrijft zich in de ogen. Behalve Berlusconi zelf. “Er is niemand op het politieke wereldtoneel die zich met mij kan meten”, zei hij ooit.

Forza Italia ís Berlusconi. Zelfs het partijlied heeft hij zelf geschreven. Lang voor Donald Trump zichzelf “een zeer stabiel genie” noemt, is er Silvio. Die zichzelf de navel van de wereld vindt. Gekruid met Italiaans machismo. Midden een seksschandaal zegt hij: “Toen ik vroeg of ze seks met mij wilden, zei 30 procent van de vrouwen ja. En 70 procent: alweer?”

Il Cavaliere, Il Presidente, De Man van Teflon zijn maar enkele bijnamen van de Milanees. Geen smet blijft op hem kleven. In juli vorig jaar veegt Berlusconi in het dorpje L’Aquila het oeroude linkse bestuur weg. Nochtans was men na de verwoestende aardbeving in 2009 razend op hem. “De daklozen moeten maar denken dat ze een weekendje kamperen”, schoffeert hij na de ramp. Jaren later herinneren de inwoners zich enkel dat de G8 er met veel toeters, bellen en een torenhoge factuur samenkomt, en dat er snel prefabwoningen opgetrokken zijn. Met een gekoeld flesje prosecco als welkomstgeschenk op tafel, en de groeten van de premier.

32 rechtszaken

Berlusconi is een arrangeur. Als premier zorgt hij ervoor dat hij zijn zakenimperium kan uitbreiden. Hij maakt het opheffen van de parlementaire onschendbaarheid moeilijker, om uit de klauwen van het gerecht te blijven. Meer dan zeventig aanklachten zijn tegen hem uitgevaardigd, tweeëndertig rechtszaken volgden, twee staan nog op de rol. De eerstvolgende over het omkopen van getuigen. Niet één maar wel tweeëntwintig, voor 10 miljoen euro. Om hun verhaal te herzien en in beroep een straf uit de bungabunga-dagen ongedaan te maken.

Hij soigneert iedereen die hem in diskrediet kan brengen. Als de Marokkaanse minderjarige prostituee Ruby – “de hartendief” waarover de zaak gaat – wordt opgepakt voor diefstal, belt hij de politie. Hij zegt dat ze de nicht is van de Egyptische president en een diplomatieke rel dreigt. Het meisje van 17 wordt ondergebracht bij Nicole Minetti, die op zijn seksfeestje stripte als non. Voor de goede zorgen krijgt ze een job in de regering van Lombardije.

Corruptie, omkoping, banden met de maffia, fraude. Liefst 3.600 hoorzittingen heeft hij samen met zijn advocaten moeten voorbereiden. “Ik ben de Jezus Christus van de politiek. Ik ben een geduldig slachtoffer, ik onderga, ik offer mij op voor iedereen.” Lang voor Trump het over een heksenjacht van de FBI heeft.

God ziet u, Stalin niet

In 2013 wordt hij in beroep effectief veroordeeld. Voor fraude. Tien maanden vrijwilligersdienst in een home en een verbod van zes jaar op het uitoefenen van een openbaar ambt. Het lijkt het begin van het einde. Berlusconi is op de sukkel. Problemen met de prostaat, een pacemaker en een riskante openhartoperatie.

Zonder Il Cavaliere is de fut ook uit Forza Italia. De partij hangt in de touwen. Hét moment om zonder tegenstand de boel weer naar zich toe te trekken. Berlusconi grijpt terug naar zijn succesformule: 46 tv-interviews geeft de tachtiger in enkele weken tijd. Hij heeft met zijn holding Mediaset drie tv-stations en de helft van het kijkbereik in handen. Zenders die graag de boodschap van hun baas verkondigen. Hij bezit een meerderheidsaandeel in de uitgeverij van Panorama, het meest gelezen weekblad van Italië. Zijn broer Paolo heeft hij de kranten Il Giornale en Il Foglio gegeven, om de wet op mediaconcentratie te omzeilen.

Een sfeer van schandaaltjes uitstrooien boven de tegenstand helpt natuurlijk ook. Nu tegen de Vijfsterrenbeweging, in 2006 door het gebruik van gestolen tapes in een krant van zijn broer om een vermoeden van fraude te creëren zonder grond. Maar Berlusconi slaagt erin twintig procent op te halen. Het is de prelude tot zijn laatste ambtstermijn als premier. Nu is het percentage van Forza verdubbeld door zijn mediaoffensief.

Ook de media die hij niet bezit, probeert hij te dirigeren. Publitalia, de grootste reclamefirma van het land, zet hij in om financiële druk uit te oefenen op andere titels. Hij laat kritische journalisten ontslaan. Dat vindt hij geen probleem: “een correctie”, omdat de staatszender RAI vol “communisten” zit. Berlusconi is anticommunist in hart en nieren. In 1948 is hij als prille twintiger lid van de plakploeg van de Democrazia Cristiana. In tv-interviews verwijst hij er nu nog graag naar. “Ik hing posters op met: God ziet u in het stemhokje, Stalin niet.”

Machiavelli en Mussolini

Operatie ‘Schone Handen’ doet Italië begin jaren 90 op zijn grondvesten daveren. Het legt linken tussen maffia en politiek. Berlusconi richt in 1993 Forza Italia op, en raapt de splinters op. Ontheemde christendemocraten, ontgoochelde socialisten en liberalen scharen zich achter familiale waarden en verregaande economische vrijheden. Berlusconi belooft het land te sturen als een bedrijf. Zijn adelbrieven overtuigen, hij is baas van holding Fininvest, mediatycoon en voorzitter van het AC Milan. “Ik of de communistische chaos”, luidt het. In 1994 wordt hij voor het eerst premier.

Net als toen gaat het economisch niet goed in Italië. De Italianen zijn de traditionele politieke partijen ook weer beu. De vrijbuiter heet niet Berlusconi maar Beppe Grillo, voormalige komiek en baas van de populistische antipolitieke Vijfsterrenbeweging. Berlusconi is de wijze – bijgekleurde – grijsaard die de christelijke waarden weer omarmt en ervaring zat heeft. De harde kantjes zijn er wat af. Hij scheldt niet meer op de kiezers – ooit noemde hij iedereen die links stemt “mentaal gehandicapt”. Dat kan ook moeilijk. Bij de Vijfsterrenbeweging zitten zijn kiezers van weleer.

Berlusconi heeft, om opnieuw de belangrijkste politicus van Italië te worden, een centrumrechtse coalitie gesmeed met de oude bondgenoten: de extreemrechtse Lega Nord en recente vrienden, de Broeders van Italië. De politieke erfgenamen van Mussolini. Daar haalt Berlusconi de schouders voor op. “Mussolini doodde niemand. Hij heeft hooguit mensen verplicht met vakantie gestuurd,” zegt hij. Italië is ook het land van Machiavelli.

De zelfopoffering

Een aaibare bompa met tien kleinkinderen. Met zijn Maltese terriër ­Dudu, een cadeau van zijn 32-jarige vriendin. Met een glanzende glimlach poseert hij bij zijn paarden. Met een lammetje in de armen vraagt hij met Pasen geen vlees te eten. Berlusconi speelt zijn rol met verve. Altijd wil hij entertainen. Zelfs als hij het loodzware thema migratie aansnijdt. Samen met zijn “goede vriend” wijlen kolonel Khaddafi bezocht hij ooit een vluchtelingenkamp in Libië, vertelt hij. “Ik vraag hem waarom er geen bidet is. Khaddafi weet niet waarvoor dat dient. Om je te wassen voor orale seks. Ik heb Afrika geleerd wat voorspel is.” Het publiek giert het uit om die schalkse opa. Daarna zegt hij 600.000 vluchtelingen te zullen terugsturen.

Hij is de enige die het land uit de impasse kan halen, daar hamert hij op. Hetzelfde verhaal als in 1994, 2001 en 2007. “Ik hoef niet in de politiek te gaan voor de macht”, zei hij in 1994. “Ik heb overal huizen, prachtige boten en vliegtuigen, een schitterende familie. Ik offer mijzelf op.” Berlusconi is de op twee na rijkste Italiaan, woont in een huis met 148 kamers. Niet slecht voor de zoon van een bankbediende en een huisvrouw. Hij wil nu de macht als eerherstel. Premier worden kan niet door de veroordeling. “Een verschrikkelijk onrecht voor miljoenen Italianen die niets liever willen dan te stemmen op hun echte leider”, zegt hij. Maar achter de schermen Italië leiden is ook een mooie rehabilitatie.

Herintrede langs grote poort

Het is de ultieme paradox: wie hem in de EU ooit weg wilde, sluit Berlusconi nu in de armen. De architect van het populisme gekoesterd als buffer tegen de populisten. De man die zijn land haast ruïneerde. De man met foute vrienden, zoals Poetin en Erdogan. Die om zijn achterban te plezieren, lang voor Trump, het politieke establishment beledigt. Merkel had een “onneukbare dikke reet”, Obama noemde hij “gebruind door zonne­baden”. De toenmalige voorzitter van het Europees Parlement Martin Schultz “een bewaker in een nazikamp”. Over de Franse president ­Macron zegt hij: “Schattig toch hoe zijn moeder zijn hand altijd vasthoudt op straat.”

Maar twee weken geleden is hij ontvangen door Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker en Brexit-onderhandelaar Michel Barnier. Een herintrede langs de grote poort. Alsof hij nooit weg is geweest.