75.000 jaar oude neanderthalervrouw krijgt gezicht
Britse wetenschappers zijn er voor een nieuwe Netflix-documentaire in geslaagd het gezicht van een vrouwelijke neanderthaler te reconstrueren. Deze reconstructie weerlegt nog maar eens het stereotiepe beeld van de 'primitieve' neanderthaler.
In 2018 stuitte een groep Britse archeologen toevallig op resten van een neanderthalerskelet in een grot in Iraaks Koerdistan. De overblijfselen omvatten de wervelkolom, schouders, armen en handen van een individu.
Ook de schedel was present, al was die wel zwaar gehavend door een steen die ooit op het hoofd is gevallen. "De schedel was zo plat als een pizza", omschrijft hoofdopgraver Graeme Barker aan BBC.
Het team van de Universiteit van Cambridge heeft de ruim 200 zachte schedelfragmenten vervolgens uit de blokken sediment bevrijd, versterkt en opnieuw samengesteld. Een complexe legpuzzel die meer dan een jaar in beslag nam.
De heropgebouwde schedel werd daarna in 3D afgedrukt. Hierdoor konden paleo-artiesten de reconstructie voltooien met lagen gefabriceerde spieren en huid.
Het eindresultaat in de documentaire werpt nieuw licht op hoe neanderthalers er uitzagen voor ze 40.000 jaar geleden uitstierven, amper enkele duizenden jaren nadat de mens op het toneel verscheen.
Shanidar Z: een vrouw van midden de 40 in slechte gezondheid
Volgens het onderzoeksteam is Shanidar Z hoogstwaarschijnlijk een vrouw. Zowel de beperkte gestalte van het skelet als bepaalde eiwitten op het tandglazuur ondersteunen die hypothese.
Ook de leeftijd van Shanidar Z is geen mysterie. Op basis van haar tanden, die tot aan de wortels versleten zijn, vermoedden wetenschappers dat ze midden de 40 was op het moment van haar dood. De vrouw kwam wellicht op een natuurlijke manier aan haar einde na enkele infecties en tandvleesproblemen.
De positie waarin archeologen haar ontdekten, wijst bovendien op een complexer begrafenisritueel in de Shanidargrot. Lichamen werden zorgvuldig in dezelfde richting in een greppel naast de hoge rotszuil gelegd.
Bijna iedereen die vandaag leeft, heeft neanderthaler-DNA
De onthulling komt voor in een nieuwe documentaire van BBC Studios voor Netflix met de naam 'Secrets of the Neanderthals' ('Geheimen van de neanderthalers'). Daarin benadrukt hoofdonderzoekster dr. Emma Pomeroy dat het nagemaakte gezicht van onze evolutionaire nicht dat van de moderne mens goed evenaart.
"Niet onlogisch, als je weet dat bijna iedereen die vandaag leeft neanderthaler-DNA in zich draagt", deelt Pomeroy in de reportage. Het grootste verschil zit in de enorme wenkbrauwbogen van de neanderthalers en hun gebrek aan kin.
Shanidargrot geeft geheimen prijs over leefgewoonten neanderthalers
De Shanidargrot in Iraaks-Koerdistan is onder historici al decennia bekend. In 1960 konden archeologen er de overblijfselen van minstens 10 neanderthalermannen, -vrouwen en -kinderen opgraven. Waarschijnlijk zat daar ook al het onderlichaam van Shanidar Z bij.
De opgravingen weerlegden toen al het stereotiepe beeld van een 'primitieve' en 'onbeschaafde' mensachtige soort. Zo vertoonden de letsels van de opgegraven neanderthalerman Shanidar 1 sporen van herstel, een teken dat de neanderthalers zich om hun zwakkere soortgenoten bekommerden.
Omwille van politieke moeilijkheden, waaronder recent nog de bezetting van het gebied door Islamitische Staat, duurde het 5 decennia voor archeologen de site opnieuw konden verkennen. Maar dat wachten loont, is bij deze nog maar eens bewezen.