De grootse beloften van Vlaams Belang en PVDA verdienen de grootste argwaan

Precies een maand voor de verkiezingen heeft het Planbureau opnieuw een doorrekening van de kiesprogramma’s klaar. Achter de schermen is hard gewerkt om van die oefening dit keer wel een inhoudelijk hoogtepunt van de campagne te maken. Maar net zoals in 2019 zorgt de doorrekening vooral voor verwarring. Aangezien niet de volledige kiesprogramma’s worden doorgelicht, blijft vergelijken erg moeilijk.

Hiervoor het Planbureau met de vinger wijzen is te gemakkelijk. Een doorrekening van kiesprogramma’s door een overheidsinstelling is uitzonderlijk. In Canada en Australië wordt een doorlichting gemaakt door het Parliamentary Budget Office. Maar daar houdt men geen rekening met bijvoorbeeld terugverdieneffecten. In Nederland is de doorrekening van de kiesprogramma’s sinds 1986 de taak van het Centraal Planbureau. Maar daar is deelname vrijwillig. Het zegt iets over hoe gruwelijk ingewikkeld zo’n doorrekening eigenlijk is.

Sowieso heeft het werk van het Planbureau zijn verdienste. Zo leert het dat partijen het lastig blijven hebben om tijdens de campagne hun geplande begrotingsoefening in de schijnwerpers te zetten. Kiezers willen verleid worden, niet afgeschrikt: ook een tekort van 27 miljard euro verandert schijnbaar weinig aan die electorale logica. Van alle partijen is N-VA de enige die bij het Planbureau een pakket heeft ingediend waarmee de begroting in lijn met de Europese doelen wordt gebracht. Op die manier zijn de Vlaams-nationalisten tenminste duidelijk over de (pijnlijke) besparingen die ze willen om tegen 2029 orde op zaken te stellen.

Onder meer Vooruit en cd&v voeren aan dat ook zij wakker liggen van de vaderlandse begroting, maar dat de doorlichting van het Planbureau niet de geschikte plek is om het daarover te hebben. Het is afwachten of die partijen dan wel klare wijn zullen schenken zodra de campagne helemaal op gang komt. Bijvoorbeeld in de grote tv-debatten. (Vooruit heeft wel al een begrotingsplan voorgesteld in de pers.) Wat niemand wil, is een herhaling van het scenario uit 2014: een campagne waarin geen onvertogen woord valt over de pensioenen om vervolgens een nieuwe regering te krijgen die de pensioenleeftijd verhoogt. Zo’n goochelacts schaden het draagvlak voor broodnodige hervormingen.

Een andere les uit de doorrekening is dat de grootse beloften van Vlaams Belang en PVDA de grootste argwaan verdienen. Nieuw is dat inzicht bepaald niet. Ook in de evaluaties van de kiesprogramma’s door De Morgen zijn experts tot die vaststelling gekomen. Maar het Planbureau zet hier nu nog eens een dikke, vette streep onder. De kritiek van Vlaams Belang en PVDA dat de overheidsinstelling hun plannen oneer aandoet door geen voorstellen door te rekenen die buiten de grondwet vallen, bevat enige grond van waarheid. Ook radicale voorstellen hebben hun bestaansrecht. Tegelijk voelt die kritiek als een handig schaamlapje.

Iets zegt ons dat Vlaams Belang en PVDA vooral niet op een volledige doorrekening zitten te wachten. Het Planbureau weigert bijvoorbeeld om de nationalisering van de energiesector - een uiterst links idee - te becijferen. De economische nevenschade van zo’n de facto onteigening zou wellicht miljarden euro’s bedragen.