Direct naar artikelinhoud
nieuwswapensmokkel

Spioneerde deze VN-wapenexpert in Tunesië, of was hij iets op het spoor?

Een Duits-Tunesische wapenexpert van de Verenigde Naties, Moncef Kartas, is dinsdag op vrije voeten gesteld door de Tunesische autoriteiten. De VN drongen vorige week nogmaals met klem aan op zijn vrijlating. Kartas heeft in Tunis twee maanden gevangen gezeten op verdenking van spionage, een misdrijf waarop de doodstraf kan staan. 

VN-wapenexpert Moncef Kartas.Beeld AFP

Volgens de Tunesische justitie blijft de verdenking bestaan en wordt het onderzoek voortgezet. Vooralsnog mag hij het land niet verlaten. Collega’s, vrienden en academici uit de hele wereld zijn een petitie gestart voor zijn vrijlating. Zij vermoeden dat Kartas te veel had ontdekt over betrokkenheid van Tunesië bij verboden wapenzendingen aan de Libische veldmaarschalk Khalifa Haftar.

Kartas is lid van een zeskoppig panel van de VN dat naleving van het wapenembargo tegen Libië monitort en daarover rapporteert aan de Veiligheidsraad. Op 26 maart werd hij gearresteerd op het vliegveld van Tunis. Volgens justitie werd hij verdacht van het ‘doorspelen van inlichtingen over de nationale veiligheid aan buitenlandse regeringen’.

Vrijlating

De VN eisten dat de wapenexpert ogenblikkelijk zou vrijkomen. Als lid van het VN-panel geniet hij immers ‘functionele immuniteit’. Die kan alleen worden opgeheven door de secretaris-generaal van de VN. Tunesië trok zich daar niets van aan en zei dat Kartas het land was binnengekomen op zijn Tunesische paspoort. Hij is in Genève geboren en in Duitsland opgegroeid, maar bezit een dubbele nationaliteit doordat hij een Duitse moeder en een Tunesische vader heeft.

Waarom Kartas wordt verdacht, is nog altijd onduidelijk. In een verklaring van de Tunesische justitie werd alleen gewezen op het (verboden) bezit van een scanner om vliegtuigen te spotten. Volgens de VN had hij die nodig om wapenzendingen naar Libië te kunnen opsporen.

Theorie

Vooral de Duitse media hebben – zonder al te veel succes – geprobeerd erachter te komen waarom Tunesië Kartas in het vizier heeft. Het meest brisante scenario, geopperd door onder andere Der Spiegel, is dat Kartas had ontdekt dat de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) met hulp van Tunesië, en in strijd met het VN-embargo, wapens hebben gestuurd naar de opstandige Libische legerleider Haftar.

Dat zou ook het tijdstip van arrestatie verklaren. Nog geen twee weken later begon het grote offensief van Haftars leger tegen de hoofdstad Tripoli. De krijgsheer heeft het oosten en zuiden van Libië in handen en probeert controle te krijgen over het hele land, ten koste van de door de VN erkende regering die in de hoofdstad zetelt.

Zorgen

In het jaarverslag over 2018 aan de Veiligheidsraad had het VN-panel al met zorg gewezen op de opeenhoping van wapentuig in het oosten van Libië: pantservoertuigen, vrachtwagens, machinegeweren, mortieren en raketwerpers. Ook publiceerde het panel kritische informatie over Haftar. Zo zou zijn militie betrokken zijn bij mensensmokkel naar Europa. Haftars zoon zou miljoenen van de centrale bank van Libië hebben verduisterd.

Ook maakte het panel gewag van wapenzendingen van de VAE en bekritiseerde het de rol van de Tunesische overheid daarbij. Door internationale media wordt er al lang vanuit gegaan dat veldmaarschalk Haftar wordt gesteund – ook met wapens – door de Emiraten, Egypte en Frankrijk.

Immuniteit

Bibi van Ginkel, onderzoeker van Clingendael, is een van de ruim driehonderd ondertekenaars van de petitie voor Kartas. Vorige week sprak zij in Tunesië met tal van mensen over de zaak. Ook bij hen leefde het vermoeden dat Kartas te veel wist van betrokkenheid van Tunesische hoogwaardigheidsbekleders bij de illegale wapenzendingen.

Het zorgelijke van de arrestatie vindt zij ook dat die al het VN-onderzoek op het spel zet. ‘Die immuniteit is nodig om mensen dit gevoelige werk te kunnen laten doen’, zegt Van Ginkel. Sinds de arrestatie van Kartas hebben de VN geen wapenexperts meer naar Tunesië gestuurd. ‘De gevangenneming van Moncef Kartas pakt slecht uit voor de controle van het wapenembargo tegen Libië’, liet een VN-woordvoerder eerder al weten.