In Hongkong lijkt de woede groter dan de angst: ‘Dit gaat mijn wildste verwachtingen te boven’

‘Dit is historisch’, zegt Linda Wong. ‘Dit moet de grootste betoging zijn die ik ooit heb gezien.’ Dat wil wat zeggen, want de 58-jarige lerares Engels noemt zichzelf een demonstratieveteraan. Ze was erbij op alle grote manifestaties in Hongkongs geschiedenis, inclusief die van een week geleden tegen de uitleveringswet, die volgens de organisatoren een miljoen deelnemers telde. Maar vandaag zijn het er nóg meer, schat Wong. Ze straalt: ‘Dit gaat mijn wildste verwachtingen te boven.’

Wong heeft met een groepje collega’s en oud-leerlingen afgesproken om samen te betogen. Ze verzamelen zondag om half drie bij een metrostation op een kilometer afstand van het startpunt in Victoria Park, om elkaar makkelijk te kunnen vinden. Maar de demonstratie trekt zo veel volk dat zelfs hier nauwelijks door de massa heen is te komen. Pas om halfvier, een uur na het startsein, is het groepje compleet.

De betogers protesteren tegen de uitleveringswet, die in Hongkong al weken voor onrust zorgt. Een dag eerder heeft Hongkongs hoogste bestuurder Carrie Lam aangekondigd de wet voor onbepaalde tijd uit te stellen. Maar dat is voor de betogers ruim onvoldoende. Ze willen een volledige intrekking van de wet en het aftreden van Carrie Lam. En vooral willen ze tonen dat ze het zat zijn om bestuurd te worden door politici die meer om Beijing geven dan om de Hongkongse burgers.

Schieten

‘Woensdag heeft de politie op onze tieners geschoten, dat heeft veel mensen van middelbare leeftijd overtuigd om vandaag mee te komen betogen’, zegt Lena Wei (39), een oud-leerlinge van Wong, die haar zoontje Isaac (5) en dochtertje Rachel (6) heeft meegebracht. Ze wijst naar de foto’s van grof politiegeweld, die veel betogers in de lucht houden. ‘De politie zou zich moeten kunnen beheersen. Ze moeten in de lucht schieten of op de benen richten, maar ze schoten mensen in het gezicht.’

Wei werkt als arts in een openbaar ziekenhuis, en hoorde verontrustende verhalen op haar werk. ‘Ik hoorde van collega’s dat de politie demonstranten kwam arresteren in de ziekenboeg’, zegt ze. ‘Ze werden ook gevraagd om een speciale code in het systeem in te geven als een patiënt gewond was geraakt tijdens de demonstraties. Het is de eerste keer dat dit gevraagd werd, en het is heel vreemd. Ik denk niet dat het de taak is van een dokter om over zijn patiënten te rapporteren.’

Voor Wei zijn het allemaal redenen om zich zorgen te maken over de toekomst van Hongkong, en om vandaag op straat te komen. ‘Nu het nog kan’, zegt ze erbij, en ze meent het. De leiding van de ziekenhuisgroep, waar haar werkgever deel van uitmaakt, heeft een lijst opgevraagd van wie afgelopen woensdag – dag van de protesten – een vrije dag heeft opgenomen. ‘We hebben wel het recht om te betogen’, zegt ze. ‘Maar ze bedenken allemaal stiekeme manieren om je bang te maken.’

Maar op deze dag van protest lijkt de woede groter dan de angst. Volgens schattingen van de organisatoren zijn de betogers met bijna twee miljoen – de grootste Hongkongse demonstratie ooit. Ze dragen zwarte T-shirts, en velen hebben witte bloemen bij zich, ter nagedachtenis van een activist die zaterdag overleed. Hij viel van een steiger, vanwaar hij een spandoek wilde uitrollen. ‘Veel mensen hebben het gevoel dat dit conflict geen mensenleven waard was’, zegt Lena Wei.

Kalm

Voor een betoging met zo veel deelnemers gaat er opvallend kalm aan toe. Veel demonstranten houden borden met slogans in de lucht, gele paraplu’s, en hier en daar een koloniale Hongkongse vlag, een zwaar affront voor de regering in Beijing. Af en toe wordt er gescandeerd – ‘trek de wet terug’ of ‘treed af’ – maar meestal schuifelen de betogers in stilte vooruit. ‘Hongkongers zijn heel rustige mensen’, zegt Lena Wei. Sarcastisch voegt ze er aan toe: ‘Heb je al ooit zo’n brave rel gezien?’

Wei doelt op iets waar veel betogers spontaan over beginnen. Ze vinden het ongehoord dat de protesten van afgelopen woensdag, die tot gewelddadige confrontaties met de politie leidden, officieel als ‘rel’ zijn gekwalificeerd, waardoor betrokkenen tot tien jaar gevangenisstraf kunnen krijgen. Volgens chief executive Carrie Lam is dat terecht, aangezien sommige betogers met bakstenen gooiden. Maar op deze zondagse betoging vinden velen dat dat klinkklare onzin is.

‘Er is geen enkele foto van betogers die met bakstenen gooien’, zegt Lena Wei. Toch vreest ze dat veel Hongkongers de versie van Carrie Lam geloven, en dat de maatschappelijke verdeeldheid alleen maar toeneemt. ‘Zelfs mijn ouders denken dat er buitenlandse krachten achter de demonstraties zitten, die de tieners betalen om sociale instabiliteit aan te richten. Ik heb hen gezegd: laat me dan alsjeblief weten waar die demonstranten uitbetaald worden. Want ik heb nog geen geld gezien.’

Na drie uur schuifelen is het groepje van Wong en Wei nog maar halverwege, en begint de hitte zijn tol te eisen. Wei heeft haar zoontje en dochtertje met twee elektrische ventilators uitgerust, en veegt regelmatig het zweet van hun lijf. Veel andere demonstranten hebben waaiers bij of hebben koudepleisters op hun voorhoofd gekleefd. Maar hier en daar wordt langs de kant van de weg eerste hulp toegediend aan betogers die door de hitte zijn bevangen.

Mensenmassa

Tussen de wolkenkrabbers van Hongkong kunnen de straten de mensenmassa nauwelijks aan. De manifestanten waaieren steeds meer uit naar zijstraten en parallelwegen, als een zich vertakkende rivier. ‘Vorige week moesten de betogers ook uitwijken, maar toen vulden ze maar twee straten’, zegt Wong, met haar door decennia van demonstraties getrainde oog. ‘Maar vandaag zijn er al minstens drie straten nodig.’

De opkomst geeft haar hoop. Na de mislukte ‘paraplubeweging’ in 2014, toen maandenlange protesten op niets uitliepen, dacht ze dat de democratiebeweging in Hongkong volkomen verloren was. Veel activisten waren teleurgesteld, en trokken zich terug. ‘Maar nu zie ik niet alleen jongeren, maar mensen uit alle geledingen van de maatschappij meestappen in de betoging’, zegt ze. ‘Een brede laag van de bevolking wil weer opkomen voor onze basiswaarden.’

Ook Lena Wei haalt enige moed uit de betoging. ‘Wat veel voor ons betekent, is de respons van de internationale gemeenschap’, zegt ze. ‘Het maakt de regering in Beijing niet uit wat wij denken, maar het maakt hen wel uit wat anderen denken. In Taiwan hebben ze alvast kunnen zien wat het principe van één land, twee systemen in werkelijkheid betekent, en worden anti-Beijing-politici weer populairder. Daar is de Chinese regering heel gevoelig voor.’

Maar Wei betwijfelt of het op lange termijn veel uithaalt. Zij en haar echtgenoot denken erover na om Hongkong te verlaten. ‘Voor ons is het niet makkelijk, maar we moeten doen wat het beste is voor onze kinderen, voor hun toekomst. Ik ben niet optimistisch over de toekomst. Nu kunnen we nog demonstreren, maar tegen de tijd dat zij volwassen zijn, is dat misschien niet meer mogelijk. Ik denk dat iedereen in zijn hart een gevoel van wanhoop heeft.’