Miljoenenschat verborgen achter altaar: "Hoe het hier terecht is gekomen? Een mysterie..."

Hoewel de Sint-Jobkerk niet officieel erkend is als monument, kent minister Homans toch een fors subsidiebedrag toe voor de renovatie van het eeuwenoude kerkgebouw in Retie-Schoonbroek. “Ook niet-beschermde kerken waar nog elke week erediensten plaatsvinden, verdienen het om in goede staat te verkeren”, zegt de minister. Wat zeker ook meegespeeld heeft in haar beslissing, is dat er achter het altaar van de Sint-Jobkerk een kunstwerk hangt dat volgens kenners meer dan vier miljoen euro waard is: het befaamde Sint-Jobretabel.

Lam Gods

Het bekendste retabel in het land is uiteraard het Lam Gods in de Sint-Baafskathedraal in Gent, wereldberoemd geworden dankzij het gestolen paneel van De Rechtvaardige Rechters. Maar elders in Vlaanderen zijn er nog twaalf andere eeuwenoude retabels: rijkelijk versierde kijkkasten die een Bijbelverhaal vertellen, scène per scène, zoals een stripboek. Allemaal bevinden ze zich in grote stadskerken, behalve één: het Sint-Jobretabel. Dat hangt achter het altaar van een bescheiden parochiekerkje in... Schoonbroek of all places.

Hoeveel het kroonjuweel van Schoonbroek precies waard is, weet niemand. “Minstens vier miljoen euro”, zegt een kunstexpert van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium in Brussel. Joris Nuyts (60), voorzitter van de kerkfabriek in Schoonbroek, schrikt er niet van. “Toen wij enkele jaren geleden ons retabel ter beschikking stelden voor een grote tentoonstelling in Antwerpen, wilde geen enkele verzekeringsmaatschappij het verzekeren omdat het bedrag gewoon te hoog was.”

Ondanks zijn onschatbare waarde hangt het uiterst kostbare kunstwerk open en bloot in een bouwvallige kerk. Een grondige renovatie én verfijning van de beveiliging dringen zich op. De kostprijs voor de complete renovatie van gevels, toren, dak, glasramen en interieur wordt geraamd op 1,4 miljoen euro: te betalen door de kerkfabriek zelf, zij het met steun van de Vlaamse overheid en de gemeente. “Hoe wij aan al dat geld komen? Doorheen de jaren hebben we een spaarpot opgebouwd, vooral door schenkingen van gronden uit het verleden”, zegt de parochievoorzitter.

Toeristen uit heel Europa

Volgens de voorzitter hoeven de parochianen in Schoonbroek zeker geen schrik te hebben dat hun kerkschat morgen plots geveild zou worden om de kosten voor de renovatie van de kerk te betalen. “Ons retabel is niet te koop”, zegt hij met klem. “Heel Schoonbroek is er trots op. De voorbije jaren zijn hier autobussen met toeristen uit heel Europa toegekomen om het pronkstuk van onze kerk te bewonderen.”

Schepen van Toerisme Koen Claessens (Nieuw Retie) hoopt de komende jaren nog meer toeristen naar Retie te lokken door de Sint-Jobkerk voortaan alle dagen open te stellen voor het publiek. “Maar eerst willen we de beveiliging verder moderniseren, onder meer met camera’s, bewegingssensoren en een efficiënte aansluiting op een alarmcentrale”, zegt hij. “Tot zolang kan een bezoek alleen op afspraak.”

Of de Schoonbroekenaren niet bang zijn dat dieven op een dag hun ‘schat van vier miljoen’ uit de kerk komen roven? “We mogen het risico op diefstal niet overroepen”, zegt schepen Claessens. “Ons retabel is van goudwaarde als cultureel erfgoed, maar je kan het niet zomaar verkopen op internet.”

Religieus stripverhaal

Het Sint-Jobretabel is een soort van religieus stripverhaal over het leven van de heilige Job, een rijke diepgelovige veehandelaar. Om te testen of hij nog wel zo gelovig zou blijven zonder al dat geld en levensgeluk werd hij overladen met ziektes en rampspoed. De man doorstond alle beproevingen en werd heilig verklaard. Het retabel bestaat uit 22 beeld- en schilderwerkjes die al dat onheil gedetailleerd uitbeelden.

Hoe dit majestueuze eikenhouten topwerk uit de zestiende eeuw ooit in het Retiese kerkdorp Schoonbroek terechtgekomen is, blijft tot vandaag een mysterie. “Een mogelijke verklaring is dat de monniken in de nabijgelegen abdij van Corsendonk de parochie van Schoonbroek op de kaart wilden zetten als bedevaartsoord tegen de pest en daarom hier in dit kleine dorp een groot werk plaatsten”, zegt Kempens erfgoedcoördinator Janna Lefevere. “Maar zeker is niemand van deze hypothese. Om het mysterie verder te onderzoeken komen er nog elk jaar wetenschappers uit heel België naar Schoonbroek.”

De Sint-Jobkerk is een typisch neogotisch kerkgebouw uit de negentiende eeuw. Het werd gebouwd tussen 1851 en 1874. Na 150 jaar is het volgens schepen van Patrimonium Luc Janssens (NR) echt wel nodig om het godshuis van onder tot boven grondig te restaureren. “De werken starten normaal eind volgend jaar”, bevestigt Janssens.