Direct naar artikelinhoud

Boeren Sierra Leone de dupe van mislukt FMO-project

Duizenden boeren in Sierra Leone zijn de dupe geworden van een mislukt biobrandstofproject dat mede door de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO was gefinancierd. FMO stak geld in het project van het Zwitserse energiebedrijf Addax, dat in 2015 moest worden stilgelegd wegens tegenvallende resultaten. Drieduizend boeren hadden daardoor voor niets afstand gedaan vruchtbare grond en verloren hun werk.

De boeren, in een afgelegen deel van het noordoosten van Sierra Leone, zijn het slachtoffer van een klassiek geval van landroof, zeggen mensenrechtenorganisaties. Zij werden niet of nauwelijks geconsulteerd bij de overname van 57.000 hectare grond. Afspraken over onder meer financiële compensatie, bouw van scholen en klinieken en drinkwatervoorziening zijn niet of onvoldoende nagekomen. In het gebied wonen zo’n 14 duizend mensen.

Organisaties als ActionAid en Swedwatch wijzen al jaren op de risico’s van de Addax-investering. De belangrijkste kritiek op dit moment luidt dat de investeerders FMO en het Zweedse Swedfund, die respectievelijk 17 en 8 procent van de aandelen van Addax in handen hadden, geen strategie hadden voor als het project zou mislukken. Maar er ging van alles mis: er brak ebola uit, de olieprijs kelderde en de vraag naar bio-ethanol stortte in.

FMO ‘betreurt dat het project niet heeft gebracht wat bij de start werd verwacht’, zegt woordvoerder Paul Hartogsveld. Tien jaar geleden had ‘het eerste grootschalige bio-energieproject in Afrika’ nog ‘alles in zich om positief bij te dragen aan werkgelegenheid en duurzame energieopwekking in een van de armste landen ter wereld’. FMO zegt lessen te hebben geleerd. ‘We zullen nog zorgvuldiger kijken naar zulke grootschalige projecten, die zo’n impact op de bevolking kunnen hebben.’

In 2015 hebben FMO en Swedfund op verzoek van Addax hun belang afgestoten, zodat de boedel eind 2016 kon worden doorverkocht. De nieuwe eigenaar, Sunbird Bioenergy, probeert het project opnieuw op te starten en heeft een deel van de boeren weer aan werk geholpen. Maar de lonen liggen fors lager en de onderhandelingen over compensatie en sociale hulpprogramma’s liggen praktisch stil.

Sunbird stelt dat Addax grote fouten heeft gemaakt door eenzijdig te focussen op biobrandstof en zoveel land in eigendom te nemen. ‘Dit bedrijf is door de vorige eigenaar opgezet als een ouderwetse plantage’, zegt interim-directeur Andy Gee van Sunbird. ‘Addax is primair een energiebedrijf. Het is duidelijk dat ze helemaal geen kaas gegeten hadden van landbouw.’

Volgens Hartogsveld heeft FMO er alles aan gedaan om de sociale programma’s goed af te sluiten en de opgedane kennis over de milieugevolgen over te dragen aan de nieuwe eigenaar.

Het is niet voor het eerst dat FMO, dat voor 51 procent in eigendom is van de Nederlandse overheid en ruim 1 miljard aan ontwikkelingsgeld beheert, zijn hoofd stoot. Eerder kwam de bank in opspraak vanwege miljoeneninvesteringen in een stuwdam in Panama waarvoor Indianen van hun land werden verdreven en een krachtcentrale in Honduras waarbij een milieuactiviste werd vermoord.