Stap dichter bij ontrafeling van mysterie over bouw van Egyptische piramides

Al eeuwenlang spreken de Egyptische piramides tot de verbeelding. Ze werden gebouwd ten tijde van het oude Egypte en dienden als grafmonumenten voor de farao's, de heersers van het oude Egyptische rijk. Na hun dood werden de farao's gemummificeerd en samen met tal van schatten en persoonlijke bezittingen in het hart van de piramide begraven.

Enkele tientallen piramides zijn nog bewaard gebleven. Daarvan zijn de piramides van Gizeh waarschijnlijk de beroemdste. Die liggen in de necropolis van Gizeh, vlak bij de Egyptische hoofdstad Caïro. Meer dan 4.000 jaar geleden was dat een belangrijke begraafplaats voor de Egyptenaren.

De piramides zijn niet alleen een belangrijke toeristische trekpleister, maar ook een bron van vragen en mysterie. Hoe de oude Egyptenaren er precies in geslaagd zijn om zulke majestueuze bouwwerken neer te zetten in de woestijn, is nog altijd niet helemaal duidelijk. Een team van internationale wetenschappers zegt nu een stap dichter bij de oplossing van het raadsel te zijn.

Een van de huidige theoriëen is dat de oude Egyptenaren een waterweg hebben gebruikt om materialen te vervoeren. Zoals de massieve blokken natuursteen en kalksteen die nodig waren om de piramides te bouwen. Maar tot nu was niemand echt zeker van de locatie, de vorm, de grootte en de nabijheid van deze waterweg tot de sites waar de piramides staan.

Een team van de University of North Carolina Wilmington is er nu in geslaagd om een lang verloren gewaande oude tak van de rivier de Nijl te lokaliseren. De riviertak zou duizenden jaren geleden verdwenen zijn door grote droogte en zandstormen. Nu ligt hij verborgen onder woestijn en landbouwgrond.

De wetenschappers zijn erin geslaagd om "door te dringen onder het zandoppervlak en met radartechnologie beelden van verborgen structuren te zien". Die structuren omvatten "begraven rivieren en oude bouwconstructies" aan de voet van de heuvels waar de overgrote meerderheid van de piramides uit het oude Egypte stonden.

Het team maakte gebruik van radarsatellietbeelden, historische kaarten, geofysische onderzoeken en sedimentboringen. Bij geofysisch onderzoek wordt de bodem onderzocht zonder invasieve opgravingen, bijvoorbeeld met metingen van de elektrische weerstand in de bodem en van het aardmagnetisch veld. Bij sedimentboringen wordt bewijsmateriaal gezocht in stalen van de bodem.

De oude riviertak van de Nijl zou volgens de onderzoekers ongeveer 64 kilometer lang geweest zijn, en tussen de 200 en 600 meter breed. De waterweg liep dicht in de buurt van 31 piramides die tussen de 4.700 en 3.700 jaar geleden gebouwd zijn.

De nabijheid van de riviertak tot die sites suggereert dat de tak "actief en operationeel was tijdens de bouwfase van deze piramides", zegt het onderzoek. Op dat moment zouden de piramidevelden makkelijk bereikbaar zijn geweest via het water.

Het team kon bovendien vaststellen dat veel piramides verhoogde wegen hadden, die eindigden bij de veronderstelde oevers van de zijtak. Volgens hen ook een bewijs dat de rivier gebruikt werd voor het transport van materiaal.

De onderzoekers hebben de riviertak niet toevallig Ahramat genoemd, 'piramides' in het  Arabisch. Volgens hen kan de aanwezigheid van die tak een verklaring zijn voor de vele piramides tussen Gizeh en Lisht, op zo'n 60 kilometer van Caïro. In een periode van 1.000 jaar zijn daar tal van piramides en andere monumenten gebouwd, te beginnen vanaf 4.700 voor Christus.  

Vandaag liggen die sites in een dor en onherbergzaam gebied in de Sahara-woestijn. De onderzoekers vermoeden dat een toenemende ophoping van zand, samen met een enorme droogte die zo'n 4.200 jaar geleden begon, de reden zou kunnen zijn waarom de Ahramat-tak verdwenen is.

"Velen onder ons die geïnteresseerd zijn in het oude Egypte, zijn zich ervan bewust dat de Egyptenaren een waterweg gebruikt moeten hebben om hun enorme monumenten te bouwen, zoals de piramides en de tempels in de valleien", zegt hoofdonderzoeker Enam Ghoneim.

"Ons onderzoek toont de eerste kaart van een van de belangrijkste oude riviertakken van de Nijl op zo'n grote schaal, en kan die linken aan de grootste piramidevindplaatsen in Egypte."

Aan de Britse openbare omroep BBC vertelt co-auteur Suzanne Onstine over het belang van het lokaliseren van die riviertak. "Dat we gegevens hebben waaruit blijkt dat er een waterweg was die gebruikt kon worden voor het transport van zware blokken, uitrusting, mensen... Dat gaat ons echt helpen om te verklaren hoe piramides gebouwd zijn."

"De oude Egyptenaren konden de energie van de rivier gebruiken om zware blokken te dragen, in plaats van menselijke arbeid", zegt Ostine. "Het kost gewoon veel minder moeite".