Waarom Rahaf al-Qunun wegvluchtte uit Saudi-Arabië

“Ik wil gekke dingen doen die ik nooit eerder deed”, zei ze maandagavond in een klaslokaal van een vluchtelingencentrum in Toronto. Ze was drie dagen in Canada en al-Qunun leek nog wat aangedaan.

In minder dan twee weken had ze het geïsoleerde bestaan van een Saudische vrouw in Hail, een stad in het noordwesten van Saudi-Arabië, ingeruild voor het leven van een onafhankelijke jonge vrouw aan de andere kant van de wereld. Ze kan nu dingen doen die voor vrouwen in haar thuisland ondenkbaar zijn. “Afgaande op de verwelkoming en de liefde die ik hier kreeg, denk ik dat dit een land is dat de mensenrechten en de waardigheid van mensen respecteert”, zei ze via een tolk. “Het is ook een koud land.” Maandag was het -1 graden in Toronto, 38 graden kouder dan in Hail.

Lees ook:

Steeds meer Saudische vrouwen vinden manieren om hun land te ontvluchten: “Vluchten is de enige mogelijkheid om te ontsnappen”

Al-Qunun werd een sensatie op sociale media en een boegbeeld voor de rechten van vrouwen en vluchtelingen toen ze op 5 januari het hazenpad koos terwijl ze met haar familie op vakantie in Koeweit was. Daar was ze niet onderworpen aan de reisbeperkingen voor vrouwen die in Saudi-Arabië gelden. Ze gebruikte de kredietkaart van een vriendin om een vliegticket voor Australië te kopen. Tijdens een tussenstop in Bangkok in Thailand werd ze tegengehouden door de autoriteiten, die haar wilden terugsturen naar Saudi-Arabië.

Al-Qunun bracht zes nachten door in een hotelkamer op de luchthaven, maakte een nieuwe Twitter-account aan en zette een campagne op om asiel aan te vragen. “Ik ben bang, mijn familie gaat me vermoorden”, tweette ze. Ze voegde er later aan toe dat haar familie er al eerder mee had gedreigd haar te vermoorden, en haar beschouwde “als haar bezit of haar slaaf”.

Wat haar situatie nog precairder maakte, was dat ze via Twitter de islam afzwoer. “Ze gaan me vermoorden omdat ik ben gevlucht en omdat ik mijn atheïsme heb geuit. Ze wilden dat ik bad en een sluier droeg, maar dat wilde ik niet.”

Kind van rijke komaf

Al snel nam internationaal de verontwaardiging toe omdat Thailand haar wilde terugsturen naar Saudi-Arabië. Al-Qunun had plannen om naar Australië te vliegen, maar uiteindelijk was het de Canadese regering die haar asiel verleende. Zaterdagochtend arriveerde ze op de luchthaven van Toronto, waar ze werd verwelkomd door de Canadese minister van Buitenlandse Zaken en een horde journalisten.

In Saudi-Arabië was Al-Qunun een eerstejaarsstudent wetenschappen en wiskunde. Ze was een van de tien kinderen van een rijke emir. Naar eigen zeggen had ze financieel niet te klagen, maar had ze ook geen vrijheid. Dat werd er alleen erger op toen haar vader de stad verliet en haar onder het voogdijschap van een oudere broer plaatste. Ze beschrijft haar leven als strikt gereglementeerd. Bovendien werd ze misbruikt door familieleden. Ze knipte haar haar op een manier die haar familie niet kon goedkeuren. Daarop sloot haar broer haar zes maanden lang op, zegt ze. Een paar maanden geleden legde ze haar nikab af. Ze zegt dat haar broer haar sloeg en opnieuw opsloot.

Na een paar dagen liet het Saudische regime voor het eerst van zich horen. Het hoofd van de door de regering gefinancierde Nationale Vereniging voor de Mensenrechten beschuldigde landen er in een verklaring van “vrouwelijke Saudische delinquenten” ertoe aan te zetten in opstand te komen tegen de familiewaarden en asiel aan te vragen. Hij noemde de acties politiek, niet humanitair.

De zaak zal zonder twijfel de relaties tussen Canada en Saudi-Arabië nog verslechteren. Die zijn sinds de zomer van vorig jaar al gespannen doordat het Canadese ministerie van Buitenlandse Zaken in twee Twitter-berichten opriep tot de vrijlating van gevangengenomen mensenrechtenactivisten in Saudi-Arabië. Als reactie zette het koninkrijk de Canadese ambassadeur in Riyad het land uit en riep het de Saudische ambassadeur uit Ottawa terug. Het bevroor ook alle nieuwe handels- en investeringsakkoorden en beval duizenden Saudische studenten in Canada om het land te verlaten.

De Canadese regering hield voet bij stuk. Canada neemt elk jaar duizenden vluchtelingen op, maar weinigen kunnen bogen op de sterrenstatus en het machtige – zij het jonge – netwerk van al-Qunun. In amper een week tijd heeft ze 176.000 Twitter-volgers verzameld, contacten gelegd met mensenrechtenactivisten en wereldwijd de voorpagina’s van kranten gehaald.

Roem heeft een prijs

Maar de roem heeft een prijs. Al-Qunun heeft online ook doodsbedreigingen ontvangen, die volgens vluchtelingenorganisaties ernstig genoeg zijn om haar extra te beschermen. En al-Qunun zegt dat ze haar zussen mist en vreest dat haar familie haar woede zal botvieren op haar jongere zus, die nog thuis woont.

Ze had zich voorgenomen een normaal, onopvallend leven te leiden. Nu overweegt ze om gebruik te maken van haar onverwachte platform. “Ik heb veel volgers”, zegt ze. “Mijn stem wordt gehoord. Misschien kan ik daar iets mee doen.”

Eerst moet ze wat basisdingen regelen. De Canadese overheid biedt vluchtelingen een jaar lang financiële steun en gratis taallessen aan. In de komende weken zullen mensen van het vluchtelingenwerk haar helpen om een ziekteverzekering, een socialezekerheidsnummer en een bankrekening te bemachtigen. Ze zullen haar ook helpen met het vinden van een appartement en de inrichting ervan.

Maar al-Qunun zal ook moeten leren inkopen te doen en zelf de bus en de metro te nemen – dingen die ze nog nooit heeft gedaan. “Het voelt aan alsof je naar een andere planeet bent gereisd. Niets is hetzelfde”, zegt Yasmine Mohammed, een Canadese burgerrechtenactiviste die meer dan 6.500 euro inzamelde voor al-Qunun. “Ze moet zich op zichzelf en haar geestelijke gezondheid concentreren voor ze probeert andere mensen te helpen.”

© The New York Times