Extra tijd voor brexit? “Totaal waanzinnig!”
‘Malligheid’, ‘totaal waanzinnig’ en ‘geldverspilling’. Dat zijn enkele Britse reacties op het door Brussel geopperde plan om de overgangsperiode na de Britse uittreding uit de EU met nog een jaar te verlengen. Tijdens haar korte bezoek aan de Europese top leek de Britse premier Theresa May wel oren te hebben naar ‘Brextra Time’, maar dat zal bijzonder moeilijk te verkopen zijn in het Verenigd Koninkrijk.
Overigens moet er nog wel een brexitakkoord worden gesloten, anders komt er na 29 maart 2019 helemaal geen overgangsperiode en is de No Deal een feit. Bij gebrek aan nieuwe voorstellen is het bijna onvermijdelijk dat de Britten akkoord moeten gaan met een vangnet voor de Ierse kwestie. Dat komt erop neer dat óf Noord-Ierland, óf het hele Verenigd Koninkrijk bij de Europese douane-unie blijft.
Alleen dan is een grens tussen Ierland en Noord-Ierland te voorkomen. De verwachting is dat May uiteindelijk, in het holst van de nacht, akkoord zal gaan. Nu worden er middelen gezocht om het slikken van die bittere pil te verzachten, waaronder dus meer tijd inruimen voor het zoeken naar een oplossing die het vangnet voor de Ierse kwestie overbodig maakt.
Tijd is de sleutel
Tijd wordt nu gezien als de sleutel van het complexe probleem in het noorden van Ierland. Bovendien biedt een verlenging, vanuit Europees perspectief, ook andere voordelen. Hoe langer de Britten bij de Europese Unie blijven, des te groter is de kans dat er politieke ontwikkelingen op het eiland plaatsvinden. Ontwikkelingen die kunnen leiden tot een zachte brexit of zelfs helemaal geen brexit. Omdat de Britten ook nog eens een jaar extra zullen meebetalen aan contributiegelden, is er voor Brussel bovendien meer tijd om zich voor te bereiden op het geslagen gat in de begroting.
De brexiteers willen er uiteraard niets van weten. Vanuit Straatsburg was Nigel Farage een van de eersten die reageerden. Volgens de voormalig leider van UK Independence Party (UKIP) is “niet de brexit het probleem, maar premier May”. Hij riep de Tory’s op om haar te dumpen. Volgens collega-Europarlementariër Daniel Hannan zitten de Britten tijdens een overgangsperiode in de slechtst denkbare situatie: bij de EU horen zonder enige inspraak. Het prominente Kamerlid Nick Boles noemde het transitieplan “malligheid”. “Ik ben bang dat May vanuit alle kampen het vertrouwen aan het verliezen is”, verklaarde hij op de BBC-radio.
Grenscontroles voorkomen
De EU-leiders blijven hoopvol dat ze nog voor de jaarwisseling met May overeenstemming bereiken over een ordelijk vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU. Ze betwijfelen echter of zo’n brexitakkoord steun krijgt van het Britse parlement. Als stok achter de deur worden daarom de noodplannen voor een harde brexit (geen akkoord) uitgebreid en aangescherpt.
Nederlands premier Mark Rutte is “gematigd optimistisch” over de kans dat er alsnog een akkoord met Londen komt. Hij prijst de voortgang in de onderhandelingen de laatste weken maar erkent dat er één “zeer gevoelige kwestie” resteert: hoe grenscontroles te voorkomen tussen Ierland en Noord-Ierland, dat met het Verenigd Koninkrijk op 29 maart 2019 de EU verlaat.
Ook May toonde zich tevreden over de gesprekken sinds de voor haar dramatische EU-top in Salzburg vorige maand. “Een akkoord is mogelijk, en nu is het tijd om het te bereiken”, zei May woensdag. “De laatste fase vergt vertrouwen en leiderschap van beide kanten.”
May overlegde eerst afzonderlijk met EU-president Tusk, voorzitter Juncker van de Europese Commissie en de Franse president Macron, en vervolgens met alle 27 collega-leiders, voor die zich zonder May over de brexit bogen. Tijdens die gesprekken presenteerde ze geen nieuwe voorstellen over hoe de impasse over de Iers-Noord-Ierse grens doorbroken kan worden.
'Niet de brexit is het probleem, maar wel premier May’
Volgens Duits bondskanselier Merkel is 90 procent van de problemen opgelost. “Ik streef naar een overeenstemming, dat is voor alle partijen het beste.” Macron had “een boodschap van vertrouwen én urgentie” voor May. “Er is de wil om verder te gaan, maar we zijn er nog niet. Premier May moet ons vertellen wat ze kan accepteren, gezien haar politieke positie thuis.”
Geworstel
De bijeenkomst van woensdag was bedoeld om een doorbraak over de brexit te forceren. Afgelopen weekend bleek tijdens spoedoverleg echter dat een akkoord nog niet haalbaar is. De leiders hopen nu op een deal in november of december. Veel later is niet mogelijk omdat het Verenigd Koninkrijk op 29 maart uit de EU moet en het vertrekverdrag door alle lidstaten, het Europees Parlement en het Britse parlement moet worden goedgekeurd.
Onze premier Charles Michel liet blijken “bezorgd” te zijn of het Britse parlement wel zal instemmen. May worstelt al twee jaar om steun met leden van haar eigen Tory-partij, terwijl de oppositie (Labour) niet van plan is haar te helpen. De Litouwse president Dalia Grybauskaité toonde zich geïrriteerd over het Britse gedraal. “Londen weet nog steeds niet wat het wil, dat is kennelijk een groot geheim. Ik hoop op een sterk mandaat voor May.”
Het VK wil niet (net als de EU) dat er na de brexit grenscontroles plaatsvinden tussen Ierland en Noord-Ierland. Londen voelt echter ook niets voor alternatieven (een douane-unie met de EU) om dergelijke controles te voorkomen. Volgens Rutte wordt er aan verschillende “technische en juridische” knoppen gedraaid om een oplossing te vinden.
De Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz zei dat de problemen niet overdreven moeten worden. “Er is geen reden dit te dramatiseren. De laatste loodjes in onderhandelingen zijn altijd het zwaarst en het moeilijkst. Dat wil niet zeggen dat het mislukt.”