Ondanks deze elektrische ID.3 heeft Volkswagen het moeilijk om de nieuwe uitstootnorm te halen.
Foto: Bloomberg

Krijgen autobouwers uitstel voor strengere uitstootnormen? Topoverleg over toekomst van Europese auto-industrie

Vandaag zit Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, samen met de grote Europese autofabrikanten. Zij vragen uitstel van de boetes die ze vanaf volgend jaar moeten betalen als hun wagens de nieuwe Europese uitstootdoelstellingen niet halen. Maar ook transportexperten en milieuverenigingen schuiven mee aan. Samen buigen ze zich over de toekomst van de Europese autoindustrie.

Sinds dit jaar geldt er een strengere Europese uitstootnorm voor nieuwe wagens. Auto's die vandaag verkocht worden, mogen gemiddeld nog 93,6 gram CO2 per kilometer uitstoten.

Die norm, die al in 2019 werd vastgelegd, is een vijfde strenger dan de norm die tot vorig jaar gold. Het cijfer van 93,6 gram is een gemiddelde over alle wagens van alle merken heen. Maar elk merk heeft een eigen, preciezere norm om aan te voldoen, afhankelijk van het gewicht van de auto's.

Volvo moet de grootste inspanning doen, met 90 gram. Stellantis (o.a. Citroën, Peugeot en Opel) en Kia moeten "slechts" 97 gram halen.

Halen de constructeurs hun lat niet, dan moeten ze vanaf 2026 boetes betalen. Elke extra gram CO2 die hun auto's uitstoten boven de nieuwe norm, kost hen 95 euro. Volgens de sector zelf kunnen die boetes in het slechtste geval oplopen tot 15 miljard euro.

Nieuw

Blijf op de hoogte met onze nieuwsbrief Ons Klimaat

Alles wat je moet weten over de klimaatverandering. Waar staan we en hoe moet het nu verder, in Vlaanderen, België, Europa en daarbuiten?

Blijf op de hoogte met onze nieuwsbrief Ons Klimaat

Fabrikanten kunnen voldoen aan de norm door meer elektrische auto's te verkopen of de uitstoot van hun benzine- en dieselwagens te verlagen. Zo wil de Commissie het Europese wagenpark vergroenen. Tegen 2035 mag geen enkele nieuwe wagen nog CO2 uitstoten, op een paar uitzonderingen na.

Maar de fabrikanten noemen die norm al maandenlang onhaalbaar, met de sectorvereniging ACEA op kop.

Dat komt onder andere doordat ze steeds meer SUV's verkopen met een hogere uitstoot, terwijl de verkoop van (uitstootloze) elektrische wagens stokt. Daardoor stijgt de gemiddelde uitstoot van de wagens die ze verkopen. Vooral Ford en Volkswagen hinken achterop, zo bleek in september nog uit een studie van de milieu-ngo Transport & Environment. Volvo haalde toen als enige de nieuwe norm al.

De sector vraagt daarom dat de verstrengde norm en de boetes worden uitgesteld. Hij kan die dan ook missen als kiespijn. De autoverkoop daalt in Europa en goedkopere Chinese elektrische wagens leggen Europese bouwers het vuur aan de schenen.

Er staat veel op het spel, waaronder de jobs van de 13 miljoen Europeanen die in de sector werken. Volkswagen schrapte in Duitsland recent 35.000 banen. In ons land sluit Audi dan weer de fabriek in Vorst en verliezen 3.000 mensen hun werk.

Marktfalen

"De verkoop van elektrische auto's is in Europa vorig jaar stilgevallen, en dat tegen ieders hoop in", beaamt Sigrid de Vries, directeur-generaal van de sectorvereniging ACEA.

Volgens De Vries komt dat niet alleen door de hoge kostprijs van elektrische wagens, maar ook door de hoge elektriciteitsprijzen, de economie die het minder goed doet en achterblijvende laadinfrastructuur. "De markt blijft doorheen alle segmenten achter, en ook doorheen alle merken. Natuurlijk zal het helpen als er ook goedkopere elektrische auto's op de markt komen en dat zullen we in 2025 en 2026 ook zeker zien."

Om de uitstootnormen te kunnen halen, zou 25 procent van de verkochte wagens in Europa dit jaar elektrisch moeten zijn, zegt De Vries. Vorig jaar was dat 13,6 procent, de helft dus. "Dat gat is gewoon te groot."

Nochtans heeft de autosector volgens De Vries gedaan wat hij kon. Daarom zou het niet eerlijk zijn als die nu boetes moet betalen. "Die zijn er om de leerling te straffen die zijn huiswerk niet doet. Maar de leerling heeft zijn huiswerk gedaan, de auto's zijn beschikbaar. Je hebt te maken met een marktfalen."

"Wij zeggen: houd niet zo rigide vast aan die boetes, want dan richt je eigenlijk meer schade aan dan je goed doet. De autofabrikanten willen dat de transitie werkt. Ze hebben al enorm geïnvesteerd, 250 miljard euro, en zullen dat blijven doen. In plaats van nieuwe blokkades op te werpen, zou de Europese Commissie wat flexibiliteit aan de dag moeten leggen om de transitie op gang te houden."

Wat met het verbod op verbrandingsmotoren?

ACEA vraagt dus uitstel van de normen en/of soepelheid met de boetes. Maar dat de autoindustrie moet omschakelen naar elektrisch, vindt ook De Vries duidelijk. "Niemand hier stelt de bestemming in vraag, maar de manier waarop wel. Wij denken dat we niet goed op weg zijn, vandaar nu die alarmbel."

Volgens ACEA kan de EU de vraag naar elektrische wagens helpen aanzwengelen met meer laadinfrastructuur en parkeerplaatsen, maar ook met subsidies of belastingsvoordelen voor wie er een wil kopen. "Dat is ook echt nodig om die transitie met z'n allen te doen. Anders halen we het niet op tijd, en dat zou heel jammer zijn."

En wat met de Europese doelstelling om in 2035 nieuwe benzine- en dieselwagens te verbieden? Daar geeft ACEA geen helder antwoord op. "De doelstelling is decarbonisering van de economie en de mobiliteit. Daar moeten we met z'n allen aan vasthouden. Het einddoel is om in 2035 én in 2050 (wanneer Europa klimaatneutraal moet zijn, red.) mobiliteit duurzaam en uitstootloos te maken."

Kalmeren

Ook William Todts van de milieukoepel Transport & Environment schuift vandaag aan bij Von der Leyen. Hij houdt er een heel andere mening op na.

"De Europese autoindustrie wint niet door de boetes 1 of 2 jaar uit te stellen", vindt Todts. "Het debat moet gaan over de structurele uitdagingen: hoe helpen we de industrie en de mensen die erin werken om de transitie de volgende 5 à 10 jaar succesvol aan te gaan?"

Moeilijkheden in auto-industrie: "von der Leyen zal de situatie eerst en vooral wil doen kalmeren"

"Ze wil de situatie kalmeren. Er is de laatste maanden een ongelofelijke hetze ontstaan over de Europese autoindustrie, met name in Duitsland", legt hij uit.

"Gisteren heeft Von der Leyen nog eens gezegd dat de Europese klimaatdoelstellingen in steen gebeiteld zijn. Maar er is ongelofelijke druk vanuit de autoindustrie om flexibeler om te springen met de doelstellingen voor 2025 en de boetes niet of vertraagd toe te passen."

"De CEO's van die grote bedrijven zeggen wel dat de toekomst elektrisch is en dat ze erin investeren. Maar die bedrijven maken al 100 jaar verbrandingsmotoren en zitten met een heel groot transformatieprobleem."

"Zodra ze moeilijkheden tegenkomen, gaan ze in de remmen. Dat is een groot probleem, want ze concurreren met bedrijven die dat helemaal anders zien, zoals BYD, Tesla (respectievelijk de Chinese en Amerikaanse fabrikanten van elektrische wagens, red.) en de batterbijbouwer CATL."

Oude discussie

Todts ziet hoe een oude discussie nu opnieuw wordt gevoerd.

"In 2020 werd de eerste belangrijke uitstootnorm voor de Europese autoindustrie van kracht. In 2019 zei de industrie dat dat absoluut niet zou gaan. Maar de Europese Commissie zei: we hebben die regels 10 jaar geleden afgesproken en we gaan die gewoon toepassen. Eind 2020 bleek dat bijna alle autobouwers die norm gehaald hadden. Dat zal ook in 2025 zo zijn (volgens ACEA hebben de autobouwers deze keer niet genoeg marge om, net zoals in 2020, grote kortingen door te voeren, red.)."

"Over die boetes circuleren ook cijfers die van de pot gerukt zijn. 15 miljard euro, dat zal niet gebeuren." Transport & Environment schat het bedrag op 1 miljard euro, grotendeels voor rekening van Volkswagen.

"De autobouwers hebben zich hier ook al jarenlang op voorbereid. Kijk naar hun productie- en marketingplannen: ze zijn allemaal van plan om dit jaar veel meer schone wagens te verkopen."

"Maar een aantal heeft zich iets minder goed voorbereid. Zij zijn het die nu veel druk zetten. Maar als je afspraken maakt voor een hele industrie, ga je die dan in het midden van het spel aanpassen omdat er 1 of 2 zijn die zich minder goed hebben voorbereid?"

Cultuurstrijd

De vraag is of de Europese autoindustrie niet gewoon te laat komt. Hebben China en Tesla een te grote voorsprong genomen? "Dat denk ik niet. We zijn iets later maar de race is niet gelopen."

"Maar het is heel belangrijk dat de Europese autoindustrie de omschakeling naar elektrische auto's succesvol doormaakt. Dat is van cruciaal belang voor de tewerkstelling en de waarde van die industrie."

"De toekomst van de auto is elektrisch, in de hele wereld. Vandaag is 14 procent van de nieuwe auto's in Europa elektrisch, maar in China al 50 procent. Als je in de toekomst concurrentieel wil zijn, moet je die technologie beheersen. En je kan alleen maar succesvol zijn in een wereldmarkt als je ook in je thuismarkt goed boert."

Ziet Duitsland, het grootste autoland van Europa én het thuisland van Von der Leyen, dat ook zo? "Daar zijn er binnen een maand natuurlijk verkiezingen. Er zit zeer veel druk op de ketel. De CDU heeft zich traditioneel verzet tegen de uitstootnormen."

"Het laatste anderhalf jaar is de autoindustrie enorm gepolitiseerd. Men heeft een cultuurstrijd gemaakt van de transitie naar elektrisch. Dat is niet goed voor de autoindustrie. Je hebt investeringszekerheid nodig. Het gaat om enorme bedragen voor bijvoorbeeld batterijfabrieken die gebouwd moeten worden. Dat kan alleen als je zekerheid hebt over de marsrichting."

Voorwaarden stellen aan China

Dan is de vraag: wat kan Europa vandaag betekenen? "We moeten eerst en vooral aanvaarden dat Chinese batterijproducenten heel ver voor staan. Het zal heel moeilijk zijn voor nieuwe Europese start-ups om daarmee te concurreren."

"De realiteit is dus dat er de volgende jaren grote investeringen vanuit China naar Europa zullen komen. Dat gebeurt nu al in Hongarije en Spanje."

"De vraag is of Europa die investeringen zonder enige voorwaarden moet toelaten. 30 jaar geleden zeiden de Chinezen tegen de Europese autobouwers: je mag bij ons komen verkopen, maar je moet hier fabrieken bouwen in samenwerking met lokale spelers."

"Dat moet je vandaag ook van de Chinezen eisen zodat we die technologie ook leren ontwikkelen. Dan kunnen onze toeleveranciers en onze universiteiten mee een rol spelen. Zo kunnen we de volgende batterijtechnologie misschien zelf ontwikkelen."

PODCAST

Luister naar Het kwartier

De podcast van VRT NWS die elke dag een verrassende kijk geeft op 3 nieuwsverhalen.

Meest gelezen