Nu het spoor steeds beter is beveiligd, duiken koperdieven op de mestopslag

Akkerbouwer Roelof Pott is er inmiddels 'een beetje flauw' van. Bij zijn mestbassin aan een landweggetje nabij het Drentse Borger zijn al drie keer metaaldieven langs geweest. Half april namen de nachtsluipers drie afsluiters mee, loodzware koppelstukken waardoor de vloeibare mest in en uit het bassin wordt gepompt. Een maand later verdween een zware mestslang met metalen koppelstukken. Maar de recentste diefstal, op 18 augustus, sloeg alles.

Op dat moment zat de mestopslag van 30 bij 30 meter tjokvol gier. Pott wachtte namelijk nog op toestemming om de drab uit te mogen rijden op zijn landerijen. Deze keer namen de metaaldieven niet alleen het kraanstuk mee, maar zetten ze ook de laatste mestklep open. Meer dan vijfhonderd kubieke meter mest stroomde in de naastgelegen sloot en akker. Pott, aan de telefoon: 'We zijn weken bezig geweest met opruimen en herstel. Zelfs het straatwerk was ontzet door die mestgolf.'

Golf van mestklepdiefstallen

Mestafsluiters bevatten koperen en messing onderdelen (messing is een legering van koper en zink). Na een prijspiek in 2011 is de prijs van koper de afgelopen jaren sterk gedaald, maar sinds een jaar is het metaal weer in prijs gestegen en daarmee aantrekkelijker geworden voor dieven. Boerderijen in de noordelijke provincies waren de laatste maanden opvallend vaak doelwit van metaaldieven. De politie heeft twee mannen van 23 en 38 jaar oud uit het nabijgelegen Stadskanaal gearresteerd op verdenking van de diefstallen in april. Mogelijk zijn zij ook verantwoordelijk voor een lange reeks metaaldiefstallen op boerderijen in de buurt.

Zo speurt de politie nog naar de daders van diefstallen bij Logimest in Exloo, een handelsbedrijf in mineralen. Van de drie mestsilo's op die locatie zijn twee keer alle afsluiters gestolen. Logimest heeft er maar kunststofkleppen op gezet, vertelt directeur Freddy de Boer. Die zijn een paar honderd euro duurder, maar die blijven tenminste zitten omdat ze niet interessant zijn voor metaaldieven. De Boer: 'Voor ons is de schade heel groot. Terwijl dat metaal met een klein beetje koper voor dieven maar weinig oplevert.'

Het golfje Noord-Nederlandse mestklepdiefstallen komt op een moment dat de bestrijding van koper- en metaaldiefstallen juist de wind mee lijkt te hebben. Spoorbeheerder ProRail, een gewild doelwit, was in 2011 nog 516 keer slachtoffer van koperdiefstal. Vorig jaar was dat nog maar 176 keer en voor dit jaar hoopt ProRail op een nog lager aantal. Ook bij netwerkbeheerder Tennet, het tweede traditioneel grote slachtoffer, onder meer van kabels uit hoogspanningsmasten, daalde het aantal diefstallen de laatste jaren scherp.

De afname wordt toegeschreven aan de nationale 'Actie Koperslag', die begon in 2011. Slachtoffers ProRail en Tennet beloofden meer te doen aan preventie, door meer te surveilleren, het aanbrengen van een synthetisch dna op hun koper en het plaatsen van bewakingscamera's. De overheid beloofde snellere respons van de politie bij een melding, hogere strafeisen en scherper toezicht op de bedrijven die metaal opkopen.

De cijfers

Vorig jaar kregen 440 metaalbedrijven bezoek van buitengewoon-opsporingsambtenaren van het Agentschap Telecom; of zij wel voldoen aan hun wettelijke plicht om de identiteit van de verkopers schriftelijk vast te leggen. Bij zo'n 15 procent van de metaalhandelaren werd een proces-verbaal opgemaakt of een waarschuwing gegeven wegens gebreken in de registratie.

Of het aantal koper- en metaaldiefstallen in het algemeen is gedaald, is niet duidelijk. Bij het einde van de Actie Koperslag in 2014 beloofde de toenmalige minister van Veiligheid dat het aantal koperdiefstallen precies zou worden bijgehouden. De Nationale Politie neemt alleen de cijfers over van ProRail en Tennet, aldus een woordvoerder. Andere gevallen van koperroof worden niet meer bijgehouden. Dat geldt niet alleen voor koperdiefstal, maar ook voor bijvoorbeeld de roof van metalen kunstvoorwerpen in straten en parken, zoals dit jaar twee keer gebeurde in Apeldoorn.

Handelaren in gebruikte goederen zijn nu al verplicht de identiteit te controleren en noteren van de personen van wie zij spullen inlopen. Al enkele tientallen gemeenten hebben het gebruik van een nieuw digitaal register verplicht gesteld, meldt het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Daarbij moeten opkopers niet alleen de identiteit van de verkoper controleren en noteren, maar ook een foto insturen van de aangekochte waar.

Dat nieuwe digitale register is te omslachtig voor veel van de 'minder professionele' bedrijven, zegt Hans Koning, voorzitter van de brancheorganisatie Metaal Recycling Federatie (MRF). Nederland telt circa zevenhonderd geregistreerde ondernemingen in de metaalverwerking. Daarvan zijn er slechts 145 aangesloten bij zijn federatie. Koning: 'Veel van die bedrijfjes zijn nog niet eens aangesloten op de digitale snelweg, laat staan dat ze zo'n digitaal register kunnen bijhouden.'

De methode is volgens de directeur van een groot metaalrecyclingbedrijf in Rotterdam (die anoniem wil blijven) ook niet haalbaar. 'Mensen die dit hebben bedacht hebben geen ervaring met het verwerken van schroot. Dat gaat met duizenden kilo's, vrachtwagens tegelijk. Van al dat metaal zou je dan foto's moeten maken. Dat lukt misschien een juwelier, maar een metaalbedrijf zeker niet.' Handhaving en zelfs intensivering van de huidige controlepraktijk is volgens MRF-voorzitter Koning dan ook geboden.