Raad van State blijft bij conclusie: geen referendum over schrappen referendum
De Raad van State (RvS) geeft het kabinet opnieuw juridisch gelijk: minister Ollongren mag in haar intrekkingswet bepalen dat over het schrappen van het referendum geen referendum kan worden gehouden. De hoogste juridische adviseur van de overheid verstrekt de extra onderbouwing op verzoek van de voltallige oppositie.
Het kabinet wil af van het raadgevend referendum en wil daarom voorkomen dat burgers een referendum organiseren over de intrekkingswet. Minister Ollongren (D66) van Binnenlandse Zaken liet in haar intrekkingsvoorstel enkele bepalingen opnemen die een laatste referendum onmogelijk moeten maken. Artikel V stelt bijvoorbeeld: 'Op deze wet is de Wet raadgevend referendum niet van toepassing.'
De RvS oordeelde in december al dat Ollongrens wet juridisch in orde is. Maar de voltallige oppositie plaatste vorige week donderdag kanttekeningen bij dat oordeel. Eerder die week hadden staatsrechtgeleerden Wim Voermans en Tom van der Meer kritische noten gekraakt over de constructie in de intrekkingswet. De minister en de coalitiepartijen gaven donderdagavond na urenlang debat toe aan de wens van de oppositie om extra advies.
De Raad schrijft: 'De wetgever is bevoegd om in afwijking van de Wet raadgevend referendum (Wrr) te besluiten dat er geen raadgevend referendum wordt gehouden.' Die constructie is 'in juridische zin effectief'. Vervolgens stelt de RvS dat de keuze aan de Tweede Kamer is. De juridisch adviseur verwijst naar de Grondwet die voorschrijft dat 'de latere wetgever' eerder vastgestelde wetten kan wijzigen of afschaffen. 'Het staat de wetgever vrij om in een wet af te wijken van een reeds bestaande wet. Op dat laatste vormt de referendumwet geen uitzondering.'
Nu de Raad van State nogmaals de minister in het gelijk stelt, blijkt de oppositie slechts twee dagen tijd te hebben gekocht in haar strijd tegen afschaffing van het referendum. De oppositiepartijen hebben vanavond een laatste kans om de pijlen op de minister te richten. Ollongren zal, gesteund door de extra onderbouwing van de Raad, waarschijnlijk niet nogmaals toegeven aan oppositieverzoeken.
De Kamer had aanvankelijk vandaag over de intrekkingswet moeten stemmen, maar dit is verplaatst naar donderdag. Dankzij steun van de SGP (die één Kamerlid mist vanwege ziekte) en de coalitie kan Ollongren op 78 stemmen rekenen.
De Wet raadgevend referendum werd in 2015 van kracht en heeft vooralsnog tot twee referenda geleid: het Oekraïnereferendum in april 2016 en het aanstaande referendum over de inlichtingenwet op 21 maart. D66 gruwde van de volksraadpleging over het Oekraïneverdrag, een akkoord waar de partij veel waarde aan hechtte. De partij stelde na die ervaring haar standpunt over referenda bij en ging tijdens de formatie akkoord met het schrappen van het instrument.
Ollongren hoopt dat de stembusgang over de Wiv (de inlichtingenwet) de tweede en laatste wordt. 50Plus kan daar nog verandering in brengen. De partij verzamelt samen met ouderenbonden steunbetuigingen voor een referendum over het schrappen van de Wet-Hillen (afbouw van een subsidie voor mensen met een afgelost koophuis). Voorman Krol zegt al ruim honderdduizend handtekeningen binnen te hebben. Hij heeft nog tweeënhalve week voor zijn petitie.
Minister Ollongren moet na donderdag ook nog met haar wet naar de Eerste Kamer. Ze zal er niet in slagen om binnen de termijn van 50Plus de wet door de senaat te krijgen. Uiterlijk 8 maart moeten de initiatiefnemers 300 duizend steunbetuigingen overleggen aan de Kiesraad om een referendum af te kunnen dwingen.